Vijf vragen over het onderzoek naar Zhou Yongkang

Je mag niet alleen op het uiterlijk afgaan, maar die Zhou lijkt me geen gezellige jongen...

Nee, zelf schijnt hij ooit eens gezegd te hebben: "Ik kan niet zeggen dat ik de meest geliefde man van China ben, maar wel de meest gevreesde." Zhou was tussen 2003 en 2013 verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid en beschikte daarvoor over een astronomisch budget van bijna 100 miljard euro; hoger dan de Chinese defensiebegroting. Vanaf 2007 maakte hij vijf jaar deel uit van het staand comité van het politbureau; de (toen nog) negen mannen die de dagelijkse leiding van de Volksrepubliek vormen. Hij werd beschouwd als de derde machtigste man van China na de toenmalige president Hu Jintao en premier Wen Jiabao. Hij ging in maart 2013 met pensioen, maar bleef invloedrijk vanwege zijn politieke netwerk.

 

Wat heeft hij precies op zijn geweten?

De disciplinecommissie van de communistische partij verdenkt hem van integriteitsschendingen. Meestal gaat het dan om corruptie, machtsmisbruik, verduistering en vaak ook ongepaste relaties met vrouwen.

Als in China een officieel onderzoek wordt aangekondigd, hebben de anti-corruptiespeurders van de partij doorgaans al voldoende bewijs verzameld om een kant-en-klare zaak aan de openbare aanklagers over te dragen. Door het onderzoek naar Zhou publiekelijk aan te kondigen is er geen weg terug. Het is ondenkbaar dat de zaak nu doodbloedt.

Officieel weten we niet wat hij heeft misdaan, maar er is wel het een en ander bekend. Zhou zou zich eerder in zijn carrière hebben verrijkt bij olie- en grondtransacties. Voordat hij in 2003 zijn politieke toppositie verwierf, was Zhou van 1996 tot 1998 de algemeen directeur van staatsoliemaatschappij China National Petroleum Company en van 1999 tot 2002 partijsecretaris in de provincie Sichuan.

Om corruptie van Zhou aan te tonen, zouden in totaal 300 personen zijn gedetineerd. Het gaat om Zhou zelf, directe familieleden, zakenrelaties, maar ook zijn voormalige persoonsbeveiligers, secretaresses en chauffeurs.

In het onderzoek zou beslag zijn gelegd op banktegoeden en goederen (huizen, auto's, kunst, baar goud) met een totale waarde van 90 miljard yuan (11 miljard euro). Als de informatie klopt, is de zaak-Zhou een corruptieschandaal van ongekende omvang.

 

Neemt president Xi Jinping een risico door Zhou aan te pakken?

Goede vraag. Xi heeft corruptiebestrijding tot prioriteit van zijn beleid gemaakt. Hij vindt dat het voortbestaan van de partij door de corruptie op het spel staat. Hij heeft daarbij beloofd niet alleen kleine vissen, maar ook de grote bazen aan te pakken. In die zin is het onderzoek naar Zhou een helder signaal naar iedereen in China dat het hem menens is.

Critici vermoeden dat de anti-corruptiecampagne wordt misbruikt om politieke tegenstanders uit te schakelen. Zij zeggen dat corruptie zo vanzelfsprekend is in het bestuur van China, dat vrijwel niemand schone handen heeft. Waarom wordt de een wel aangepakt en de ander niet? Zhou hoort in het kamp van Bo Xilai, die andere hoge partijbons die ten val is gebracht op beschuldigingen van corruptie. Het is dus zeker mogelijk dat politieke motieven een rol spelen.

Het een hoeft het ander ook niet uit te sluiten. Een win-winsituatie met Chinese karakteristieken, zeg maar.

Hoe dan ook betekent de zaak-Zhou dat Xi de touwtjes stevig in handen heeft. Xi is betrekkelijk populair bij de Chinese bevolking, die in hem een sobere, maar sterke leider ziet. Hij heeft zich verzekerd van de steun van de huidige en de vorige generatie leiders. En inmiddels heeft hij corrupte partijleden in het leger, de binnenlandse veiligheid en grote staatsbedrijven ten val gebracht. Potentiële dwarsliggers zullen zich wel twee keer bedenken voordat ze Xi's hervormingsbeleid zullen proberen te saboteren.

In 2017 gaan veel hoge partijbonzen met pensioen. Hoe meer bondgenoten Xi voor die tijd kan benoemen, hoe groter de kans dat hij zijn agenda door kan drukken en invloed kan uitoefenen op zijn opvolging. Dat verklaart de haast in de anti-corruptiecampagne.

 

Is met Zhou-gate het hoogtepunt van de anti-corruptiecampagne bereikt?

Velen hadden gedacht dat Xi het niet aan zou durven een voormalig lid van het staand comité van het politbureau aan te pakken. Ten eerste omdat de zaak laat zien dat corruptie tot op het allerhoogste niveau is doorgedrongen. Het kan dus ook tot gevolg hebben dat het vertrouwen van gewone Chinezen in het landsbestuur en de partijtop juist verder wordt aangetast, in plaats van dat het wordt hersteld. Oud-president Jiang Zemin schijnt Xi daarvoor te hebben gewaarschuwd.

Ten tweede bestaat er een ongeschreven regel in de Chinese politiek dat nieuwe leiders hun voorgangers uit de wind houden. Die vertrouwensregel wordt noodzakelijk geacht om een goede en rustige machtsoverdracht mogelijk te maken. Xi breekt met die regel en dat kan in de toekomst een probleem vormen.

De verwachting is dat Xi's anti-corruptiecampagne nog lang niet klaar is. Maar Chinakenners zijn het oneens of er nog grotere vissen zullen worden gevangen. Sommigen zeggen dat Xi's pijlen eigenlijk gericht zijn op oud-president Jiang Zemin en zijn invloedrijke politieke netwerk. Als dat waar is gaan we nog wat beleven de komende tijd. Wat tegen deze theorie pleit is dat Jiang zijn zegen heeft gegeven aan het onderzoek tegen Zhou. 

 

Heeft president Xi zelf eigenlijk schone handen?

Westerse media die onderzoek deden naar de rijkdom van hoge Chinese leiders en hun families hebben over Xi weinig kunnen vinden. Hij en zijn vrouw bezitten vrijwel niets, of het moet goed verborgen zijn. Het dichtst in de buurt komt een rijke zwager, Deng Jiagui, die succesvol in het zakenleven is. Maar ook van hem zijn geen bewijzen gevonden dat hij zijn positie heeft verworven dankzij actieve bemoeienis van Xi.

Ook in dankzij Wikileaks uitgelekte diplomatieke berichten van de Amerikaanse ambassade in Beijing is geen sprake van belastend materiaal. Het ambassadepersoneel had vele gesprekken met hoge Chinese functionarissen, die allemaal zeiden dat ze ervan overtuigd waren dat Xi niet corrupt was (geweest).

In die zin is Xi de aangewezen persoon om de anti-corruptiecampagne aan te jagen.

 

woensdag 30 juli 2014