Vijf vragen over Chinees Nieuwjaar

Waarom vieren de Chinezen pas deze week nieuwjaar?

China kent een eigen kalender gebaseerd op de maancyclus. Volgens die kalender begint het nieuwe jaar op de tweede nieuwe maan na de zonnewende; dit jaar op donderdag 19 februari.

De Chinese kalender speelt een steeds kleinere rol. Het is niet handig om twee systemen naast elkaar te hanteren en China heeft in 1912 de internationale (gregoriaanse) kalender overgenomen. Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de Chinese kalender ook niet altijd even praktisch is; een jaar kent twaalf maanden van 29,5 dagen (=een maancyclus). Daarom heb je eens per drie jaar een schrikkelmaand nodig. Dat leidt tot gedoe als je plotseling een jaar met twee maanden met dezelfde naam hebt.

Hoewel de Chinese kalender in het dagelijks gebruik dus geen functie meer heeft, speelt die nog wel een belangrijke rol bij het vaststellen van de data van traditionele Chinese feestdagen en bij de astrologie.

 

Maar Chinees Nieuwjaar is toch nog wel belangrijk?

Zeker, het is het belangrijkste feest voor Chinezen. Het wordt ook wel het Lentefestival genoemd, omdat rond deze tijd de natuur begint te ontwaken. Chinezen beschouwen het nieuwe jaar in meerdere opzichten als een nieuwe start: het huis wordt voor de jaarwisseling opgeruimd en schulden afbetaald.

Het is een echt familiefeest en dat betekent in een land als China dat honderden miljoenen mensen op reis gaan om naar hun familie te reizen. Veel migrantarbeiders zien hun ouders, hun vrouw en hun kinderen alleen in deze periode. Dat betekent dat het nu een chaos is op vliegvelden, trein- en busstations en op de weg.

Chinees Nieuwjaar is één van de twee periodes dat iedereen verplicht een week lang vrij is, de zogeheten Gouden Week. Officieel begint die vakantie woensdag, maar in de praktijk zijn veel mensen veel langer vrij dan die zeven dagen, al was het maar omdat het onmogelijk is om alle reizigers op woensdag te kunnen vervoeren. Afgelopen vrijdag was de reispiek; toen vervoerde de Chinese spoorwegen 7,5 miljoen reizigers op één dag.

De feestperiode eindigt officieel op de vijftiende dag van het nieuwe jaar met het Lantaarnfestival. Daarna gaan scholieren en studenten weer aan de slag.

 

Hoe viert een Chinees oud en nieuw?

Bij voorkeur met zijn familie. Er wordt gegeten, traditioneel dumplings (jiaozi) en ook vaak vis; het een staat voor een lang leven en de ander symboliseert overvloed.

Er worden cadeautjes uitgewisseld, soms rode envelopjes met een geldbedrag. Op oudjaaravond staat in veel Chinese huiskamers het CCTV Nieuwjaargala aan. Dit is het bestbekeken tv-programma ter wereld met meer dan 700 miljoen kijkers. Niet dat de Chinezen er erg enthousiast over zijn; er is ieder jaar veel kritiek op het programma en op sociale media wordt er veel gelachen over het oubollige karakter van de show.

En natuurlijk wordt er om middernacht vuurwerk afgestoken om kwade geesten te verdrijven. Dit jaar proberen veel steden het afsteken van vuurwerk te beperken, maar daar laat de gemiddelde Chinees zich weinig gelegen aan liggen.

Omdat het een van de weinige periodes is dat Chinezen een paar dagen achter elkaar vrij zijn, grijpen veel mensen de gelegenheid aan toeristische uitstapjes te maken.

 

En hoe zit het met de Chinese astrologie?

Donderdag begint het jaar van de geit. Of van het schaap. Het is vooral een discussie die onder buitenlanders wordt gevoerd, want voor Chinezen maakt het niet veel uit: het sterrenbeeld wordt aangeduid als yang en dat karakter kennen ze zowel van shanyang (geit, shan betekent heuvel) als mianyang (schaap, mian betekent katoen). Strikt genomen kan yang ook ram betekenen.

Je ziet op afbeeldingen en souvenirs dan ook zowel geiten, schapen als rammen. Sommige kenners zeggen dat het juist is om over het jaar van het schaap te spreken, omdat de Chinese astrologie voortkomt uit de Han en die hielden nou eenmaal vaker schapen dan geiten. Andere deskundigen zeggen juist dat in de tijd dat de dierenriem werd ontwikkeld er nog nauwelijks schapen in China werden gehouden en dat het daarom juist is om over het jaar van de geit te spreken.

Onthou in ieder geval dat het Chinezen niets uitmaakt; yang is yang!

 

Kan ik ook in Nederland iets meekrijgen van Chinees Nieuwjaar?

In de steden met een grote Chinese gemeenschap worden festiviteiten georganiseerd.

In Amsterdam is op vrijdag 20 februari vanaf 19.30 uur een viering op de Dam met onder meer vechtsportdemonstraties. De viering wordt afgesloten met een vuurwerk bij Hotel Krasnapolsky.

Op zaterdag 21 februari is er vanaf 12.00 uur een leeuwendansoptocht in het Amsterdamse Chinatown. De optocht begint bij de tempel op de Zeedijk.

Zoals ieder jaar organiseert De Bijenkorf een aantal activiteiten rond Chinees Nieuwjaar, zoals een theeproeverij.

In het stadhuis in Den Haag zijn er op zaterdag 21 februari vechtsportdemonstraties, een Chinese markt, wordt de drakendans opgevoerd en is er een kleine optocht in Chinatown (11.30 uur).

In Rotterdam zijn er dit jaar voor het eerst geen festiviteiten rond Chinees Nieuwjaar.

Wilt je iets dichter bij huis Chinees Nieuwjaar vieren, dan kan dat tussen 19 februari en 1 maart bij 25 Chinese restaurants die een speciaal nieuwjaarsmenu serveren. Gasten ontvangen een boekje over Chinees Nieuwjaar en wie zelf in het jaar van de geit (schaap/ram) is geboren, krijgt een extra verrassing. Een lijst met deelnemende restaurants vind je op de site van de Vereniging Chinese Horeca Ondernemers.

 

Donderdag publiceer ik een blog over de vooruitzichten van het jaar van de geit.

 

zondag 15 februari 2015