Vijf vragen over het Nationale Volkscongres

Een parlement? China is toch een dictatuur?

Bij een dictatuur denken we meestal aan een generaal die de macht heeft gegrepen en als alleenheerser regeert. Het politieke systeem in China zit veel genuanceerder in elkaar.

Toen de communistische partij in 1949 aan de macht kwam is een nieuwe grondwet opgesteld, die de macht aan het volk gaf. Volgens de grondwet kan iedereen zich voor lokale verkiezingen kandidaat stellen als volksvertegenwoordiger en mag iedereen boven de 18 jaar stemmen (tenzij een rechter als bijkomende straf iemands politieke rechten heeft afgenomen).

Maar in de praktijk zit het systeem zo in elkaar dat de echte macht bij de communistische partij ligt. De leden van het Nationale Volkscongres worden namelijk getrapt gekozen. Leden van provinciale parlementen kiezen de volksvertegenwoordigers op het landelijk niveau. En de leden van de provinciale parlementen worden op hun beurt gekozen door de leden van wat wij gemeenteraden zouden noemen.

Hoewel omslachtig, lijkt dat een democratisch systeem. Het punt is dat je pas als volksvertegenwoordiger kan worden gekozen als je tenminste 50 procent van de stemmen binnenhaalt. Dat is de facto alleen voor de communistische partij en andere toegestane partijen (Verenigd Front) haalbaar. Zeker als je bedenkt dat er van een georganiseerde oppositie in China geen sprake is. Groepen burgers die zich organiseren worden tegengewerkt en soms gevangen gezet. Voor hen is die enorme kiesdrempel een niet te slechten barrière.

 

Hebben de parlementariers ook echt wat in de melk te brokkelen?

Nauwelijks. Op papier is het Nationale Volkscongres het hoogste staatsorgaan en beschikt het over grote wetgevende en controlerende macht en de bevoegdheid belangrijke benoemingen te doen. Maar in de praktijk is het een applausmachine.

Dat individuele leden tegenstemmen komt wel voor. Zo stemde één afgevaardigde in 2013 tegen de benoeming van Xi Jinping tot president (drie onthielden zich van stemming). Doorgaans worden voorstellen bij grote meerderheid aangenomen.

Twee kanttekeningen: de voorstellen waarover het Volkscongres beslist worden zorgvuldig voorgekookt, maar juist in die fase kunnen slimme parlementariërs invloed uitoefenen op de besluitvorming. Het duurt soms jaren voordat belangrijke beleidswijzigingen in stemming worden gebracht. In die periode gaan de voorstellen door heel veel handen. Wie slim is, een zekere machtsbasis heeft en coalities kan smeden, kan wel degelijk meepraten.

Bovendien is er ook nog het permanent comité van het Volkscongres. Omdat het parlement maar één keer per jaar plenair bij elkaar komt om twee weken te vergaderen, kiezen de leden een permanent orgaan dat veel vaker bijeenkomt. Deze 150 parlementariërs hebben een veel grotere invloed op de besluitvorming. Hier vindt echte politiekinhoudelijke discussie plaats. Samen met de 25 leden van het politbureau, de kabinetsleden, vertegenwoordigers van belangrijke adviesorganen en het leger bepalen zij China's beleid.

President Xi Jinping, premier Li Keqiang en vijf andere leden van het permanente comité van het politbureau zijn wel heel machtig, maar ook zij moeten rekening houden met een grotere groep van de politieke elite. Allereerst om überhaupt gekozen te worden, maar ook om effectief te kunnen besturen moeten zij draagvlak creëren en coalities sluiten. Die politieke elite is ongeveer 300 man groot.

 

Wie zitten er in het Volkscongres?

Volgens de grondwet bestaat het Volkscongres uit maximaal 3.000 personen. Het presidium van het congres bepaalt hoeveel volksvertegenwoordigers iedere provincie, autonome regio of stadsprovincie mag afvaardigen, op basis van hun aantal inwoners.

Deze week vergaderen er 2.964 parlementariërs in de Grote Hal van het Volk. Dat hadden er 2.965 moeten zijn, maar volksvertegenwoordiger Liu Dongdong is in de aanloop naar de plenaire vergadering overleden.

De parlementariërs zijn allerlei soorten mensen. Beroepspolitici, steeds meer zakenmensen, maar ook wel bakkers, timmermannen en leraren die politiek carrière hebben gemaakt.

Het Volksbevrijdingsleger is sterk in het parlement vertegenwoordigd. Ongeveer 10 procent van alle gedelegeerden is door het leger gekozen. Ook Hong Kong en Macau hebben afgevaardigden, die door een lokaal kiescomité zijn aangewezen. Taiwan, dat door China als een opstandige provincie wordt beschouwd, heeft ook recht op een aantal zetels, maar er is inmiddels niemand meer over die daadwerkelijk op Taiwan is geboren. Hun plek wordt ingevuld door Taiwanezen van de tweede generatie en worden door Beijing aangewezen.

Tenslotte zijn ook alle 56 etnische groepen in het parlement vertegenwoordigd. Voorzover ze niet in de reguliere delegaties zijn vertegenwoordigd, hebben zij recht op een aparte zetel.

 

Wat staat er op de agenda?

Honderden voorstellen worden in stemming gebracht over van alles en nog wat. Hoog op de agenda staan economische hervormingen, hervorming van het juridische systeem, milieuvervuiling en anti-corruptie.

Kortom, de hele politieke agenda van president Xi Jinping. Alles voor een hoger doel uiteraard: een welvarend en harmonieus China. Xi vatte zijn prioriteiten vorige maand samen in vier 'alomvattende' punten: het alomvattend bouwen aan een gemiddeld welvarende samenleving, het alomvattend verdiepen van hervormingen, het alomvattend besturen van het land in overeenstemming met de wet en het alomvattend toepassen van de regels binnen de partij.

Een alomvattend beleid, wie kan daar tegen zijn? 

 

Er is toch nog een grote bijeenkomst in Beijing?

Klopt, behalve het Nationale Volkscongres komt dezer dagen ook de Politieke Consultatieve Conferentie van het Chinese Volk bij elkaar. Dit is een adviesorgaan van de Chinese overheid, waarin vertegenwoordigers van de communistische partij, andere toegestane politieke partijen, het leger, belangenorganisaties en onafhankelijken een plaats hebben.

Anders dan het Volkscongres hebben aangenomen voorstellen van de conferentie niet de kracht van wet en kunnen dus terzijde worden gelegd.

Het is de komende twee weken dus een drukte van belang in Beijing met die lianghui (twee bijeenkomsten). Duizenden politici zijn met hun staf naar de hoofdstad gereisd, met in hun voetspoor honderden journalisten. Het is momenteel een gekkenhuis in hotels, restaurants en bordelen.

De inwoners van Beijing nemen het graag voor lief, want voor hun is er een bonus in de vorm van schone lucht. Tijdens bijeenkomsten van het Volkscongres worden maatregelen genomen om de smog twee weken lang uit te bannen.

 

Meer weten over de machtsstructuren in China? Luister dan mijn interview terug bij De Nieuws BV (Radio 1).

dinsdag 3 maart 2015