China gaat staatsbedrijven hervormen

Staatsbedrijven zullen worden samengevoegd, gesaneerd en in sommige gevallen gedeeltelijk worden geprivatiseerd. Het staat allemaal in een plan dat zondag werd geopenbaard door het Chinese kabinet en het centrale comité van de communistische partij.

De hervorming moet ertoe leiden dat staatsbedrijven efficiënt en marktgericht gaan werken en ruimte geven aan productiviteitsverhoging en innovatie. De sector staat bekend als log, inefficiënt en onvoldoende competatief. Van oudsher genieten de staatsondernemingen veel priveleges, waardoor ze een sterke marktpositie konden opbouwen, die niet altijd op de kwaliteit en prijs van de producten en diensten is gestoeld. Winsten worden maar voor een klein deel aan de overheid afgedragen, waardoor middelen niet altijd efficiënt worden ingezet.

Overcapaciteit

Volgens Xinhua zal de sector ook worden opgeschoond, waarbij waarschijnlijk een sanering van sectoren met overcapaciteit wordt bedoeld. De centrale overheid zal er op toezien dat de veranderingen niet worden misbruikt door corrupte partijleden om staatseigendommen te goedkoop van de hand te doen.

Fusies, saneringen, beursgangen en het toelaten van privaat kapitaal waardoor publiek/private bedrijven ontstaan, worden niet van bovenaf opgelegd, noch is er een tijdspad aangegeven. Het wordt aan de staatsbedrijven zelf overgelaten of, wanneer en in welke mate ze veranderen. Wel staat in de verklaring dat in 2020 'doorslaggevende resultaten' worden verwacht. Onduidelijk is welke bedrijfstakken open staan voor gemengd eigendom en of daar ook strategische sectoren toe behoren, zoals de energiesector en de defensie-industrie.

Vrijblijvendheid

Het plan is nog niet heel concreet en sommige analisten zijn teleurgesteld over de ogenschijnlijke vrijblijvendheid van de hervorming. Dat heeft veel te maken met de sterke lobby van de staatsbedrijven binnen de Chinese politieke top. Bij dit plan houden ze in belangrijke mate zelf de regie wat er met 'hun' bedrijven gebeurt.

Maar de politieke leiders geven duidelijk de contouren aan van wat er van de staatsbedrijven wordt verwacht. Wie stilzit krijgt vroeg of laat met druk uit Beijing te maken. Eventuele dwarsliggers kunnen in de komende jaren in de voortdurende banencarrousel tussen bestuur, partij en staatsbedrijven worden vervangen door functionarissen die wel wil bewegen.

Roestland

Bovendien is een al te bruuske hervorming van de staatsbedrijven ook niet gewenst, omdat die tot banenverlies zou kunnen leiden. De Chinese staatssector is immens en omvat 25.000 bedrijven met in totaal 7,5 miljoen werknemers.

Met name het verouderde industriële hart in het noordoosten van China, ook wel spottend Roestland genoemd, is kwetsbaar voor massale werkloosheid bij een snelle sanering.