Nobelprijs voor Geneeskunde voor Tu Youyou

Drie wetenschappers delen dit jaar de Nobelprijs voor de Geneeskunde. De Ier William Campbell en de Japanner Satoshi Omura krijgen de prijs voor hun onderzoek naar nieuwe behandelingen van infecties die veroorzaakt worden door parasitaire rondwormen. Tu Youyou vanwege haar ontdekking van het malariamedicijn artemisinin. Campbell en Omura delen ieder de helft van de geldprijs; de andere helft is voor de 84-jarige Tu.

De Chinese onderzoekster stond in de jaren '70 aan de basis van een werkzaam medicijn voor malariapatiënten. Terwijl andere wetenschappers tijdens de culturele revolutie naar het platteland werden gestuurd, waren de problemen met malaria zo groot dat in 1967 een wetenschappelijk team werd samengesteld om een medicijn te zoeken. Project 523 kreeg niet alleen prioriteit vanwege de vele slachtoffers in Zuid-China, maar ook vanwege de Koreaoorlog. Veel soldaten stierven aan de infectieziekte.

Vrijwilligster

De toen 39-jarige Tu kreeg de leiding over het project. Zij deed onderzoek naar traditionele Chinese medicijnen en identificeerde 380 kruidenextracten. Het extract van de Qinghaoplant (Artemisia annua, in het Nederlands alsem) bleek werkzaam op muizen die met malaria waren besmet.

Tu ontdekte in 1972 de methode om het werkzame bestanddeel uit de plant te extraheren. Daarna bood zij zichzelf aan om het medicijn als eerste mens te testen. In 1977 werd voor het eerst in een wetenschappelijk tijdschrift over het nieuwe medicijn gepubliceerd, zonder dat Tu daarin genoemd werd. Sindsdien heeft Qinghaosu, in het westen artemisinin genoemd, miljoenen levens gered.

Vergetelheid

De rol van Tu was jarenlang in de vergetelheid geraakt, totdat zij in 2011 de Lasker Award kreeg toegekend. Tu leeft de laatste jaren onder armoedige omstandigheden, maar doet nog steeds onderzoek.

Het is de derde keer dat een Nobelprijs aan een Chinees wordt toegekend. In 2010 kreeg Liu Xiaobo de Nobelprijs voor de Vrede toegekend vanwege zijn inspanningen voor de mensenrechten in zijn land. In 2012 kreeg de Chinese auteur Mo Yan de Nobelprijs voor de Literatuur.