Vijf vragen over China's rol op klimaattop

China is toch de grootste vervuiler van allemaal?

Ja en nee. China was in 2013 verantwoordelijk voor 29 procent van alle broeikasgassen die in de wereld werden uitgestoten. Dat is meer dan de Verenigde Staten (15 procent) en de Europese Unie (10 procent) samen. In die zin is China de belangrijkste contribuant van broeikasgassen.

Maar China is natuurlijk ook het land met de grootste bevolking ter wereld. Per hoofd van de bevolking staat China nog 'maar' zevende op het lijstje grootste vervuilers. Het zijn ontwikkelde economieën die een relatief grotere uitstoot hebben: Canada, de VS, Rusland en de EU.

 

Dat zal wel, maar in China kun je toch dagelijks zien hoe ernstig de luchtvervuiling is?

Strikt genomen zijn luchtvervuiling en klimaatverandering twee verschillende problemen. Maar wel twee problemen die veel met elkaar te maken hebben.

Wetenschappers wijten de opwarming van de aarde aan broeikasgassen als CO2, distikstofoxide en ozon. Die stoffen komen van nature ook voor op aarde en zorgen doordat ze warmte vasthouden ervoor dat het op aarde leefbaar is. De afgelopen decennia komen er echter steeds meer van dit soort gassen in de atmosfeer, waardoor de temperatuur oploopt. Onderzoekers noemen dat het versterkte broeikaseffect.

De milieuvervuiling die we in China, net zoals andere plekken in de wereld zien in de vorm van smog, komt vooral door de aanwezigheid van fijnstof, ozon, stikstofdioxide en zwaveldioxode in de lucht. Die deeltjes houden zonlicht tegen en doordat waterdruppels zich aan de vervuiling hechten vormt zich mist.

Hier komen beide problemen samen: bij verbranding van fossiele brandstoffen komen veel stoffen vrij die zowel effect hebben op het broeikaseffect als smog. China is in zijn energiemix voor tweederde afhankelijk van steenkool, de enige brandstof die in de Chinese bodem voldoende voorradig is. En juist steenkool is een relatief vieze brandstof, waarbij meer schadelijke stoffen vrijkomen dan bij de verbranding van olie of gas.

 

Hoe erg is de luchtvervuiling in China?

Decennialang was het milieu ondergeschikt aan ongebreidelde economische groei. Net zoals lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden, vormden de afwezigheid van milieuregels onderdeel van de succesmix van China als goedkoop productieland.

Het probleem is volledig uit de hand gelopen. We zagen het vorige maand bij het begin van het stookseizoen in de provincie Liaoning. De fijnstofwaarden schoten omhoog tot 1.400 microgram per kubieke meter lucht. Dat is meer dan 50 keer de maximumwaarde van 25 microgram die de wereldgezondheidsorganisatie WHO hanteert. En terwijl ik dit schrijf adviseert de stad Beijing zijn burgers binnen te blijven vanwege de gevaarlijke luchtkwaliteit.

De inwoners van de 74 grote steden hebben eenderde van het jaar te kampen met een luchtkwaliteit die de Chinese gezondheidsnormen overschrijdt. Vorig jaar waren er maar acht grote steden die over een heel jaar gezien gemiddeld aan de luchtkwaliteitseisen voldeden.

Onderzoekers wijzen op de invloed van smog op verminderde groei van gewassen, depressies als gevolg van minder lichtinval en het toenemend aantal Chinezen dat kampt met gezondheidsklachten zoals hart- en vaatziekten, COPD en longkanker.

 

Pikken de Chinese burgers dat allemaal?

Nee, de weerstand tegen de luchtvervuiling is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Die kritiek richt zich op de Chinese overheid vanwege zijn onvermogen de burgers tegen dit gezondheidsrisico te beschermen.

De smog begint China ook economisch te raken. Toeristen mijden het land. Grote ondernemingen hebben moeite om personeel te vinden dat met hun gezin naar China wil worden uitgezonden. Spoorwegen, snelwegen en vliegvelden worden regelmatig gesloten wegens slecht zicht. Ook stijgen de zorgkosten.

Sinds een paar jaar is bij de Chinese leiders het besef doorgedrongen dat het zo niet langer kan. Maar net zo min als de milieuvervuiling van de een op de andere dag is ontstaan, net zo min kan het tij snel worden gekeerd.

Er worden miljarden geïnvesteerd in schonere voertuigen, het sluiten of verplaatsen van vervuilende industrie en het omschakelen van kolen naar gas en kernenergie.

De paradox doet zich voor dat China het meest vervuilende land ter wereld is, maar tegelijkertijd ook de grootste investeerder in duurzame energie. Waterkracht, wind en zon; op al deze gebieden is China koploper in de wereld.

Maar helemaal zonder steenkool kan het voorlopig niet. Alleen al dit jaar werden vergunningen afgegeven voor de bouw van 150 nieuwe kolencentrales. China's milieugezant, Xie Zhenhua verdedigde dit besluit door te zeggen dat het om moderne centrales gaat, die in ieder geval schoner zijn dan de kolencentrales die dicht gaan. Volgens Xie heeft China in de afgelopen jaren zijn meest vervuilende centrales zoveel mogelijk gesloten; samen goed voor dezelfde capaciteit als de complete stroomproductie van het Verenigd Koninkrijk.

 

Dus China gaat in Parijs pleiten voor minder emissies van broeikasgassen?

Inderdaad. China heeft zich jarenlang verzet tegen emissiebeperkingen. Vijf jaar geleden op de klimaattop in Kopenhagen was China nog de grote dwarsligger. Het was bang dat dit de economische groei zou afremmen. En het vond dat het westen dat jarenlang koploper was in milieuvervuiling, zich niet moest beklagen nu de gewone Chinees eindelijk geld heeft voor een stukje vlees, een koelkast en een auto.

Ondanks een verminderde economische groei zijn China's leiders om. Een jaar geleden kwam een doorbraak toen China zich voor het eerst committeerde aan de reductie van uitstoot van broeikasgassen. Na twintig jaar steggelen, beloofde China zijn CO2-piek voor 2030 te bereiken en daarna de uitstoot te beperken door het gebruik van fossiele brandstoffen af te bouwen tot maximaal 80 procent van zijn energiemix.

In juli presenteerde China een gedetailleerd klimaatplan. Viervijfde van China's nieuwe energiebehoefte moet komen van duurzame bronnen. Het plan voorziet in verdubbeling van de opbrengsten van windenergie tot 200 gigawatt en een verdrievoudiging van zonne-energie tot 100 gigawatt in 2030.

Ook moet het aandeel van gas in China's energiemix groeien tot 10 procent in 2020. In het plan staat tenslotte dat er een flink areaal aan bos moet worden bijgeplant.

Daarmee zijn de drie grootste uitstoters van broeikasgassen, China, de VS en de EU, het eens dat de uitstoot van CO2 flink moet verminderen. De grote vraag is of die partijen zich in de toekomst aan hun afspraken houden, zeker als de economische groei onder druk komt te staan.

zondag 29 november 2015