Chinese auteur mag prijs niet ophalen in VS

Hij is al jarenlang met pensioen, maar toch verhindert zijn voormalige werkgever staatspersbureau Xinhua dat Yang Jisheng in maart de Louis M Lyons Award voor gewetensvolle en integere journalistiek in ontvangst kan nemen. Yang krijgt de prijs toegekend vanwege zijn boek Grafsteen, waarin hij de enorme hongersnoden als gevolg van de Grote Sprong Voorwaarts heeft gedocumenteerd.

Formeel heeft Xinhua niets meer over Yang te zeggen; de 75-jarige auteur is al geruime tijd met pensioen. Maar in de praktijk is hij afhankelijk van het maandelijkse pensioentje dat hij van zijn voormalige werkgever ontvangt. Omdat de hongersnoden in China politiek nog steeds gevoelig liggen, besloot Yang zijn voornemen naar de VS te reizen aan Xinhua voor te leggen. Die liet weten het geen goed idee te vinden. Ook is hem een spreekverbod met buitenlandse media opgelegd.

Spitwerk

Yang publiceerde in 2008 een 1.200 pagina's dik boek over de grote hongersnoden in de periode 1958-1961. Yang spitte archieven door en sprak met honderden overlevers om hun verhalen vast te leggen.

Op basis van die gegevens schat Yang het aantal voortijdige doden als gevolg van de hongersnoden op 36 miljoen en het aantal miskramen op 40 miljoen; de grootste ramp door mensenhanden veroorzaakt. Zijn boek Grafsteen verscheen in het buitenland en is in China niet verkrijgbaar. Yang ontving de afgelopen jaren meerdere internationale prijzen voor zijn werk.

Verborgen holocaust

De Grote Sprong Voorwaarts was het plan van Mao Zedong om van China in een paar jaar tijd een supermacht te maken. Om de stap naar industrialisatie mogelijk te maken, moest de productie op het platteland omhoog. De partij dacht dat te bereiken door boeren hun grond af te nemen en de landbouwproductie in communes onder te brengen. In de praktijk werd het een grote mislukking. Een periode van grote droogte deed de rest.

De kwestie zorgt tot op de dag van vandaag voor een moeizame spagaat ten aanzien van Mao. Enerzijds moet China dankbaar zijn voor de revolutie en de realisatie van de Volksrepubliek, anderzijds hebben Mao en zijn partijgenoten een grote ramp veroorzaakt, die ook wel China's verborgen holocaust wordt genoemd. Hoe gevoelig deze periode ligt blijkt wel uit de aanduiding die de Chinese overheid en de partij hanteren: Sannian ziran zanhai, ofwel de drie jaren van natuurrampen. De partij houdt vol dat tijdens deze drie moeilijke jaren 15 miljoen doden zijn gevallen.