Vijf vragen over de China en de Panama Papers

Komt China ook in de documenten voor?

Dat kun je wel zeggen. Bijna een derde van alle klanten van het trustkantoor zijn te herleiden tot China, inclusief Hong Kong en Macau. Het is geen wonder dat Mossack Fonseca maar liefst zeven kantoren op het Chinese vasteland heeft en nog een in Hong Kong.

Aan de ene kant is dat ook weer niet zo gek: China is het land met de meeste inwoners ter wereld. En er wonen tegenwoordig meer (dollar)miljardairs in China dan in de VS. Maar ja, er zijn blijkbaar wel erg veel Chinezen die om de een of andere reden bij dit trustkantoor hun financiële belangen hebben ondergebracht.

 

Nou, vertel maar waarom dat zo is dan...

Het internationale samenwerkingsverband van onderzoeksjournalisten dat de Panama Papers heeft geopenbaard benadrukt dat het verplaatsen van kapitaal naar het buitenland of het ontwijken van belasting op zichzelf niet illegaal is. Het is dus niet zo dat alle klanten van Mossack Fonseca per se iets te verbergen hebben.

Het is echter vaak wel een methode om invloed en vermogen -en dan met name illegaal verkregen vermogen- aan het publieke zicht te onttrekken. En er is -zeker voor politici- nog de ethische vraag of het juist is om belasting in je vaderland te ontwijken.

De Chinese klanten hebben waarschijnlijk verschillende motieven, naast zo weinig mogelijk belasting betalen. Allereerst het verbergen van verkregen rijkdom. Het is met name de politieke elite die liever niet wil dat de buitenwereld weet dat hun naaste familieleden steenrijk zijn.

Ten tweede is er de groep die zekerheid zoekt. Ze zijn in China in korte tijd heel rijk geworden en zijn bang die rijkdom weer te verliezen. Door het buiten China onder te brengen in stabiele landen met een sterk rechtssysteem, hopen ze dat in tijden van crisis hun vermogen veilig is. Dit wordt door sommigen als een gebrek aan vertrouwen in de toekomst van China uitgelegd.

De derde groep heeft langs illegale weg zijn kapitaal verkregen, bijvoorbeeld door verduistering of corruptie. Deze groep wil zijn rijkdom dus vooral voor de Chinese overheid verborgen houden.

 

Waarom censureert China berichtgeving over de Panama Papers?

Chinezen kunnen wel het een en ander lezen over de onthullingen, maar de Chinese connectie wordt door de media angstvallig vermeden en door censors van sociale media verwijderd. De reden is simpel: of de rekeninghouders van Mossack Fonseca nou familielid zijn van politieke leiders, hun geld uit voorzorg naar het buitenland brengen of steenrijk zijn geworden door verduistering en corruptie, in alle gevallen is het geen reclame voor de communistische partij.

De eenpartijstaat kan alleen worden gerechtvaardigd door de fictie dat de partij het beste met de mensen voor heeft. Soberheid, rechtvaardigheid en schone handen horen daarbij. De Panama Papers maken duidelijk dat daar in de praktijk wel wat op valt af te dingen.

Als nou alleen de namen van een handvol Chinezen waren opgedoken, dan had de Chinese overheid nog kunnen zeggen dat ze blij waren met de ontmaskering van enkele rotte appels. Maar nu er duizenden namen opduiken, inclusief die van naaste familieleden van de topleiders, duidt dat er op dat de hele mand is aangetast. Die boodschap is onwelkom.

En er is nog iets: hoe konden de Chinese klanten grote sommen geld naar het buitenland brengen? Officieel kent China een deviezenregeling die voorziet in een kapitaalexport van 50.000 dollar per persoon per jaar. Dus ofwel deze Chinezen hebben de wet overtreden of omzeild, ofwel ze hebben van hogerhand toestemming gekregen hun kapitaal naar het buitenland te brengen.

 

Welke Chinese leiders worden in de Panama Papers genoemd?

Geen enkele leider op het hoogste niveau komt zelf in de 11,5 miljoen uitgelekte documenten voor. Wel de namen van naaste familieleden van acht huidige en voormalige partijleiders.

Allereerst die van Deng Jiagui, de zwager van president Xi, die volgens de gegevens in 2009 twee vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden heeft opgezet: Wealth Ming International en Best Effect Enterprises. Beide bedrijven zijn inmiddels gesloten, vlak voordat Xi president werd.

Ook de namen van familieleden van twee andere prominente partijleden zijn opgedoken. Jia Liqing is de schoonzus van propagandachef Liu Yunshan en zij bezit een off shore-bedrijf. Lee Shing Put is de zwager van vice-premier Zhang Gaoli en hij bezit drie buitenlandse vennootschappen.

Van eerdere generaties partijleiders gaat het om Li Xiaolin, de dochter van oud-premier (1987-1998) Li Peng; Jasmine Li, een kleindochter van ex-lid van het permanent comité van het politbureau (2002-2012) Jia Qinglin; Zheng Qinghuai, de broer van voormalig vice-president (2002-2007) Zeng Qinghong; Hu Dehua, de zoon van Hu Yaobang, oud secretaris-generaal van de communistische partij (1982-1987) en Tian Chenggang, zoon van Tian Jiyuan, oud-lid van het politbureau. Oh, en Chen Dongsheng, de partner van Mao's kleindochter.

 

Hebben zij misbruik gemaakt van de vooraanstaande positie van hun familieleden?

Het feit dat hun namen voorkomen in de klantenlijst van Mossack Fontana vormt daarvoor geen bewijs. Het kan best zo zijn dat zij hun fortuin volkomen legitiem en op eigen kracht hebben verkregen.

In een samenleving als de Chinese waarbij politiek en zakenleven zo met elkaar zijn vervlochten zal het zeker hebben geholpen dat ze invloedrijke familieleden hadden of hebben. Potentiële zakenpartners hebben daardoor het gevoel dat zij over politieke rugdekking en over de juiste relaties, guanxi, beschikken.

In theorie kan het ook nog zo zijn dat de leiders hun familieleden hebben gebruikt om hun eigen rijkdom te maskeren. We zien dat bij grote corruptiezaken, waarbij bestuurders of managers van staatsbedrijven hun macht misbruiken, maar de steekpenningen naar stromannen of familieleden laten vloeien om geen verdenking op zichzelf te vestigen.

donderdag 7 april 2016