Boekrecensie: Cirkels en Rechte Lijnen

Naarmate de economische betekenis van China in de wereld toeneemt, krijgen we ook in Nederland steeds vaker met Chinezen te maken. Dat geldt niet alleen voor wie direct zaken doet met China. Het kan zomaar dat het oer-Hollandse bedrijf (of voetbalclub) waar je werkt door een Chinese firma wordt over-genomen. Of dat er plotseling Chinese studenten in je collegezaal zitten. Of je kind komt thuis met een Chinese partner.

Hoog tijd voor een actueel boek dat cultuur-verschillen benoemt en verklaart. Ardi Bouwers is sinologe en werkte bij Radio Nederland Wereldomroep jarenlang in multiculturele teams. Tegenwoordig doceert ze over het hedendaagse China in Leiden en Amsterdam en heeft zij haar eigen trainings- en adviesbureau China Circle. In Cirkels en Rechte Lijnen geeft zij inzicht in de Chinese cultuur en communicatiestijl.

 

Context

Kennis en begrip daarvan is noodzakelijk, schrijft Bouwers, omdat China anders dan Nederland een hoge context-cultuur heeft. Daarmee is niet alleen de inhoud van de boodschap belangrijk, maar ook de omgevingsfactoren. Sterker nog, de boodschap is ook niet altijd wat het lijkt. Nee = Ja en Ja = Nee. En soms misschien. Die in onze ogen omslachtige manier van communiceren verklaart de titel van het boek.

Een fraai praktijkvoorbeeld is de ervaring van het Zwitserse architectenbureau Herzog en DeMeuron. Zij deden mee aan de aanbesteding voor de bouw van het Olympische stadion in Beijing. Drie ontwerpen werden gepresenteerd aan een breed publiek. Het Zwitserse ontwerp was in de Chinese media meteen favoriet en kreeg al snel de bijnaam ‘het vogelnest’. In een documentaire over de totstandkoming van dat Olympische stadion vertelt Jacques Herzog dat er gedurende het hele proces nooit een definitief ‘ja’ was. "Er was geen brief die zei: ‘Ja, jullie zijn onze architecten,’ maar het werd langzamerhand de realiteit. Heel typisch.” Zelfs toen de eerste steen werd gelegd had het architectenbureau nog steeds geen definitief ‘ja’ te horen gekregen.

 

Kosmopolieten

Bouwers baseert zich op het Ui-model van Geert Hofstede. We zien de buitenkant van de Chinese cultuur, zoals taal, kleding, voedsel en architectuur. Maar daaronder zitten diepere lagen met verborgen waarden. Kennis van die waarden leidt tot begrip waardoor we cultuurverschillen niet alleen herkennen, maar ook kunnen duiden en gebruiken.

Terecht merkt Bouwers op hoe westerlingen soms blijven steken in hun eigen kernwaarden. Wij denken al snel dat we allemaal kosmopolieten zijn die open staan voor alles wat anders is. En leggen de schuld bij de ander als de communicatie moeizaam loopt. Maar communicatie is tweerichtingsverkeer. Om te slagen moeten we ook onze eigen reflexen herkennen en waar nodig intomen; een beetje minder Calvijn en wat meer Confucius. “Communicatie tussen culturen vraagt om investeringen van beide kanten”, schrijft ze. “Investeren in kennis, in contact, maar ook in tijd.”

 

Zapboek

Het boek is uit een groot aantal kleine hoofdstukken opgebouwd. Zo’n zapboek is niet alleen prettig om te lezen, maar maakt het ook geschikt als naslagwerk. Er zijn aparte hoofdstukken over eten, familie, zaken doen, sociale media, propaganda en taboes. Bijzonder interessant vond ik het hoofdstuk over Chinese helden (van Jack Ma tot de Apenkoning). Cirkels en Rechte Lijnen rondt af met een hoofdstuk met theoretische onderbouwing en de belangrijkste valkuilen.

Het is ondanks een hoge informatiedichtheid een toegankelijk boek geworden, niet in het minst dankzij de vele praktijkvoorbeelden die Bouwers heeft verzameld. Ze schroomt niet haar eigen ervaringen en vergissingen te delen, waardoor het bij tijd en wijle amusant leesvoer vormt.

 

Chinese Ardi

Ik blijf na het lezen van Cirkels en Rechte Lijnen maar met één vraag zitten: zou er in China ook een Ardi Bouwers zijn die een boek over de westerse of Nederlandse cultuur en communicatie heeft geschreven? En wat betekent dat dan weer voor de communicatie met de Chinezen die dat boek hebben gelezen?

 

Meer informatie over Cirkels en Rechte Lijnen of het boek bestellen kan hier.

 

Cirkels en Rechte Lijnen; Communicatie tussen Chinezen en Nederlanders

Ardi Bouwers

ISBN 978 94 021 44550

24,00 euro

Brave New Books, Amsterdam

woensdag 22 juni 2016