Q&A: Frans Paul van der Putten over Zuidchinese-Zee

Wat zullen de gevolgen zijn van deze uitspraak?

"De spanningen zullen stijgen zonder dat de vooruitzichten met betrekking tot een oplossing van de geschillen verbeteren."

China heeft tevoren aangekondigd de uitspraak naast zich neer te leggen. Is dat een verstandige opstelling?
"Als China dat niet zou doen zou het - afhankelijk van wat het Tribunaal gaat zeggen - mogelijk een deel van de argumenten die het nu gebruikt om zijn claims te onderbouwen niet meer kunnen gebruiken, waardoor de positie van China in de Zuidchinese-Zee waarschijnlijk zou verzwakken.

China zou dan ook moeten erkennen dat het het beleid dat het tot nu toe heeft gevoerd ten dele niet in overeenstemming was met het internationaal recht, terwijl het land zich juist als beschermer van het internationale recht presenteert.

Bovendien heeft China de bevoegdheid van het tribunaal om de uitspraak te doen aangevochten en is het vanuit die achtergrond logisch dat het heeft aangekondigd de uitspraak naast zich neer te leggen."

Zullen andere landen die een territoriaal conflict met China hebben zich ook tot het Hof richten, of kunnen ze dat beter laten?
"Ze weten nu dat het een mogelijkheid is die ze kunnen inzetten om China onder druk te zetten. Ze zullen waarschijnlijk echter ook inschatten dat daardoor hun relatie met China verslechtert en dat de stabiliteit in de regio afneemt. Dat zijn hoge kosten terwijl de opbrengst voor de buurlanden van China niet duidelijk is.

Arbitragezaken zullen steeds door China verworpen worden en dus niet leiden tot een oplossing van de territoriale en maritieme geschillen."

De Franse minister van defensie is er voorstander van dat de EU marineschepen naar de Zuidchinese-Zee stuurt om zogeheten freedom of navigation-patrouilles te varen. Is dat een goede zaak of zou dit beter in NAVO-verband moeten gebeuren?
"FoN-operaties door Frankrijk - als dat inderdaad de bedoeling is - zouden een verbetering zijn ten aanzien van die door de VS, omdat Frankrijk geen militaire bedreiging vormt voor China en de VS wel.

In het geval van de VS is het voornaamste motief voor de 'fonops' waarschijnlijk militair van aard (maximale bewegingsvrijheid voor de VS marine), terwijl Frankrijk in de Zuidchinese-Zee iets geloofwaardiger zou zijn als verdediger van het internationale recht (FR is als mogenheid kleiner en minder interventionistisch dan de VS). Maar Frankrijk zou dit dan (eventueel in Europees verband) los van de VS moeten doen, en dus buiten de NAVO.

Dit roept belangrijke vragen op: waarom zou Frankrijk dit gaan doen? Heeft Frankrijk de middelen om zulke fonops gedurende langere tijd vol te houden? En is Frankrijk wel in staat om de eventuele diplomatieke en militaire tegendruk vanuit China te weerstaan?

Ook hier is weer duidelijk dat zulke acties in elk geval niet zouden leiden tot een wijziging van China's gedrag wat betreft het opleggen van beperkingen aan militair verkeer in de Exclusieve Economische Zone en de territoriale wateren, dus dat kan dan ook niet het doel zijn.

Wel vestigt het internationaal aandacht op het feit dat China's interpretatie van het zeerecht afwijkt dan dat van de meeste Westerse landen (een positief effect in de ogen van Westerse regeringen) en draagt het bij aan meer spanningen in de Zuidchinese-Zee (voor niemand gunstig). Het zou ook een geheel nieuwe dimensie toevoegen aan de betrekkingen tussen China en Europa: tot nu toe spelen militaire confrontaties daar geen rol in."