Vijf vragen over veroordeelde activisten en juristen

Rechtszaken tegen advocaten en activisten hebben we in China toch wel vaker gezien? Wat is er dit keer anders?

Dat klopt, van tijd tot tijd worden critici van de partij en de overheid aangehouden, vastgezet en soms tot lange gevangenisstraffen veroordeeld.

Maar dit keer gaat het om een ongekend grote campagne tegen lastpakken van het regime. In juli vorig jaar werden honderden van hen opgepakt. Het precieze aantal weten we niet, maar schattingen lopen uiteen van ongeveer 200 tot meer dan 300 arrestaties. Daarvan zitten er een twintigtal ruim een jaar later nog vast. De eerste vier van hen zijn deze week voor de rechter gebracht wegens staatssubversiviteit, wat in China als een zwaar misdrijf wordt beschouwd.

Activist Hu Shigen en advocaat Zhou Shifeng kregen respectievelijk 7,5 en 7 jaar celstraf opgelegd. Activisten Zhai Yanmin en Gou Hongguo kregen gezien de zware beschuldigingen een lichte straf opgelegd: 3 jaar voorwaardelijk.

Twee advocaten, kantoorgenoten van Zhou, werden op borgtocht vrijgelaten, Wang Yu en haar echtgenoot Bao Longjun zijn voorlopig vrij, al kunnen openbaar aanklagers ieder moment de vervolging hervatten als zij dat nodig achten.

 

En, hebben ze het gedaan?

Hier past een genuanceerd antwoord. Het lijkt erop dat het advocatenkantoor Fengrui van Zhou de grenzen van de wet heeft opgezocht en daar misschien overheen is gegaan. De rechters achtten bewezen dat het kantoor met hulp van Zhai, Gou en Hu feiten heeft verdraaid om cliënten vrij te pleiten, om de publieke opinie te beïnvloeden en vervolgens tegen betaling demonstranten op te trommelen om bij de rechtbank te protesteren.

Daarbij wordt steeds naar dezelfde zaak verwezen. In december 2013 sloeg Fan Mugen twee mannen dood die deel uitmaakten van een knokploeg die hem uit zijn huis wilden zetten zodat het kon worden gesloopt. Hij werd vervolgd wegens het opzettelijk toebrengen van letsel, maar volgens zijn advocaat Wang Yu van Fengrui was het zelfverdediging. De zaak kreeg binnen en buiten China veel aandacht. Blijkbaar is hier iets onoirbaars gebeurd.

Maar dat is iets anders dan dat het viertal heeft geprobeerd de staat omver te werpen. De aanklagers zeggen dat de vier als achterliggend motief hadden China's juridische systeem in diskrediet te brengen, de haat tegen de overheid aan te wakkeren en zo een politieke omwenteling tot stand te brengen. Als verzwarende omstandigheid wordt hierbij genoemd dat de vier zouden hebben samengespannen met buitenlandse, vijandelijke krachten.

De vier zullen best hun eigen gedachten hebben gehad over China's juridische systeem en de eenpartijstaat, maar het is maar de vraag of hun activiteiten ook daadwerkelijk een revolutie konden ontketenen.

 

Buitenlandse krachten? Waar slaat dat nou weer op?

De vier zouden hebben samengewerkt met buitenlandse diplomaten en internationale NGO's, geld van hen hebben geaccepteerd en een training in het buitenland hebben ontvangen. Waarschijnlijk is dat ook zo.

Verschillende landen, waaronder Nederland, ontwikkelen activiteiten om Chinese burgerrechten-activisten te ondersteunen. Soms gebeurt dat direct door regeringen, soms door NGO's die soms weer van overheden geld ontvangen.

De Chinese overheid staat daar zeer wantrouwend tegenover. Zij zien die hulp als ongewenste inmenging in binnenlandse zaken. Wat op zichzelf ook weer niet zo gek is; wij zijn ook ongemakkelijk met activiteiten en bemoeienis van Saoedi-Arabië of Turkije in Nederland.

In sommige partijkringen gaan ze nog een stapje verder; zij denken dat die hulp een complot is om de positie van de partij te ondermijnen en zo de opkomst van China tegen te gaan. Onderschat het aantal gewone Chinezen dat die redenatie volgt niet!

 

Hebben de vier een eerlijk proces gehad?

China heeft er veel aan gedaan om het daar op te laten lijken. De processen waren semi-openbaar, in die zin dat er publiek werd toegelaten, transscripties van het proces werden geopenbaard en we hebben relatief veel over de bewijslast gehoord. En de grootste troefkaart: alle verdachten hebben bekend.

Daar valt wel het een en ander op af te dingen. Ten eerste kon niet iedereen die dat wilde het proces bijwonen. Er werden steeds een veertigtal zorgvuldig geselecteerde toeschouwers toegelaten. Andere belangstellenden kregen te horen dat de publieke tribune vol was. Familieleden van de verdachten, buitenlandse diplomaten en westerse journalisten werden zo geweerd en kregen alleen geredigeerde teksten over het proces voorgeschoteld. Voorafgaand aan het proces zijn rechters, aanklagers en verdediging al bij elkaar geweest. Wat daar is besproken is onduidelijk.

De verdachten konden ook niet hun eigen advocaten kiezen; ze kregen hun verdedigers door de staat toegewezen. Tijdens hun detentie, ruim een jaar lang, konden zij geen bezoek van familie, vrienden of adviseurs ontvangen.

Maar het belangrijkste is natuurlijk dat China geen onafhankelijke rechtspraak kent. Er is best het een en ander verbeterd de afgelopen jaren, maar in dit soort zaken doen Chinese rechters gewoon wat er van hun verlangd wordt.

En wat die bekentenissen betreft, het lijkt er sterk op dat er flink is onderhandeld. Wat doe je als je een jaar lang zonder contact met de buitenwereld vastzit en weet dat de rechters je hoe dan ook zullen veroordelen?

 

Waarom wordt er zo hard tegen burgerrechtactivisten en mensenrechtadvocaten opgetreden?

Sinds president Xi Jinping aan de macht is probeert hij de machtsbasis van de partij te versterken. Dat doet hij door het imago van de communistische partij te verbeteren door op te treden tegen interne corruptie, machtsmisbruik en verspilling. Tegelijkertijd probeert hij de greep op de samenleving te vergroten door allerlei groepen, zoals de media, kunstsector en wetenschap achter de partijlijn te krijgen en tegengeluiden te smoren.

De groep van burgerrechtactivisten en mensenrechtenadvocaten laat zich niet sturen. Daarom is er in juli een grote arrestatiegolf geweest en worden er nu een paar lastpakken aangepakt als afschrikkend voorbeeld voor de rest. Zoals een Chinees spreekwoord zegt: je moet af en toe een haan slachten op het plein om de apen bang te maken.

zaterdag 6 augustus 2016