Vijf vragen over bezoek Duterte aan China

President Duterte? Is dat niet de man die Barack Obama een klootzak noemde?

Begin september werd een officiële ontmoeting tussen de Amerikaanse en Filipijnse presidenten afgezegd, nadat Duterte had aangekondigd dat hij geen Amerikaanse kritiek duldt op zijn keiharde -en buitengerechtelijke- aanpak van drugshandelaren. Duterte zei toen dat als Obama het toch ter discussie zou stellen, hij hem een son of a bitch zou noemen.

De twee kwamen elkaar niet veel later toch tegen op de Asean-top in Laos en maakten toen een informeel praatje. Maar dat de relatie tussen de Filipijnen en de VS niet meer vanzelfsprekend is, lijkt wel duidelijk. Vorige week werd een gezamenlijke legeroefening onverwacht ingekort. En de Filipijnen lieten doorschemeren dat ze af willen van Amerikaanse militaire aanwezigheid in hun land.

 

Aha, en nu willen de Filipijnen vriendjes worden met China?

De Chinese leiders hebben het gekrakeel tussen de Filipijnen en de VS handenwrijvend aangezien. Het zal ze zijn opgevallen dat de opvliegende Duterte sinds zijn aantreden in juni ten aanzien van China geen verkeerd woord heeft gezegd.

Dus de verwachting dat de Filipijnen de banden met China willen aanhalen is wel gerechtvaardigd. De Chinese regering kondigde donderdag aan dat het klaar staat om de Filipijnen te helpen met hun economische en sociale ontwikkeling. Duterte rekent daar natuurlijk ook op. Hij neemt niet voor niets 250 zakenlieden mee op zijn vierdaagse bezoek.

Maar ja, er is natuurlijk altijd nog die roze olifant in de kamer...

 

Roze olifant, waar gaat dat nou weer over?

De Zuidchinese-Zee! China en de Filipijnen betwisten de zeggenschap over een deel van het zeegebied. Sinds 2012 lopen de emoties hoog op. China heeft landmassa's voor de Filipijnse kust versterkt en weert Filipijnse vissersschepen in het omstreden gebied.

In 2013 besloot de vorige regering in Manila zich te wenden tot het Permanente Hof van Arbitrage met een aantal vragen over de Chinese claims op het gebied. Dit tot grote woede van Beijing, die tevoren al aankondigde dat een uitspraak van het Hof een 'waardeloos vod papier' zou zijn.

In juli van dit jaar deed het Hof uitspraak en maakte gehakt van de meeste Chinese aanspraken. Volgens het internationale recht heeft dit de onderhandelingspositie van de Filipijnen aanzienlijk versterkt.

Maar gelijk hebben en gelijk krijgen zijn twee verschillende dingen. De Filipijnse regering heeft er voor gewaakt zich triomfantelijk over de uitspraak uit te laten. Ze hebben aangedrongen op hervatting van de dialoog met Beijing en oud-president Fidel Ramos op pad gestuurd om de weg te effenen. Hij kwam er al snel achter dat China graag wil praten, zolang de uitspraak van het Hof maar niet op de agenda staat.

 

Maar hebben gesprekken dan wel zin?

Ja, want door niet te praten is nog nooit een conflict opgelost. Het bezoek van Duterte is vooral bedoeld om het ijs een beetje te ontdooien. China zal met de geldbuidel schudden om de Filipijnen gunstig te stemmen.

Voor Duterte is minstens zo belangrijk dat Filipijnse vissers weer bij het Scarborough-rif de netten kunnen uitgooien. Waarschijnlijk zullen beide landen daarover praktische afspraken maken, of op zijn minst aankondigen dat ze daarover onderhandelingen openen. De heikele kwestie over zeggenschap van de landmassa's en de zee eromheen wordt dan naar de toekomst geschoven.

Hoewel China de uitspraak van het Hof naast zich neer heeft gelegd, heeft het vonnis de zaak wel degelijk veranderd. China zoekt nu naar een weg om zonder al teveel gezichtsverlies verder te kunnen.

Natuurlijk zijn de Filipijnen in Chinese ogen niet meer dan een hinderlijke vlieg op het wereldtoneel. Minister van buitenlandse zaken Wang Yi heeft deze categorie in een openhartig moment weleens omschreven als 'kleine landen waarvan China geen problemen duldt'. Andere landen met territoriale conflicten met China kijken met argusogen naar het bezoek van Duterte aan Beijing. Als China de problemen met de Filipijnen pragmatisch aanpakt, opent dat de weg voor gesprekken met die andere lastpakken.

 

Dus eigenlijk heeft Duterte alle troefkaarten in handen?

Eigenlijk wel. Hij heeft door zich van de VS af te zetten ruimte gecreëerd om zich door China in de armen te laten sluiten. Daar mag best iets tegenover staan. Als China niet ruimhartig genoeg is, kan hij altijd nog het vertrouwde bondgenootschap met de Amerikanen in ere herstellen.

Het is ook niet voor niets dat Duterte pas naar China wilde reizen nadat hij Vietnam en Japan heeft bezocht, twee andere landen met territoriale geschillen met China. Duterte mag dan een onbehouwen president zijn die het met het Filipijns recht niet zo nauw neemt, in dit geval heeft hij zijn eitjes keurig in verschillende mandjes gelegd.

vrijdag 14 oktober 2016