Vijf vragen over verkiezingen in China

Verkiezingen in China? Daar heb ik niets over gehoord.

Dat kan kloppen. China is een enorm groot land en zo'n 900 miljoen mensen kunnen hun stem uitbrengen. Daarom worden de lokale verkiezingen niet op één dag gehouden. District voor district en dorp voor dorp komen aan de beurt.

In augustus zijn de verkiezingen al begonnen en pas in december worden in de laatste plaatsen stemmen uitgebracht. Deze week wordt er gestemd in Beijing en Shanghai en daarom is er nu wat aandacht voor de verkiezingen. Veel Chinese media publiceerden dinsdag foto's van president Xi Jinping bij de stembus.

Waar kan precies op gestemd worden?

Directe verkiezingen zijn er in China alleen op het laagste niveau. Iedere vijf jaar kunnen alle Chinezen van 18 jaar en ouder lokale parlementariërs kiezen. Alleen de mensen met een strafblad hebben geen kiesrecht. In heel China worden zo 2,5 miljoen volksvertegenwoordigers gekozen.

Alle hogere parlementen worden indirect gekozen. Dus de parlementariërs op districts- en dorpsniveau kiezen de volksvertegenwoordigers in steden. Die kiezen weer het provinciale Volkscongres. En die kiezen op hun beurt weer de leden van het Nationale Volkscongres.

Kan iedereen zich kandidaat stellen?

Juist vanwege die getrapte verkiezingen wil de communistische partij controle behouden aan de ingang van het parlementaire systeem. Op papier mag iedereen die tien ondersteuningen weet te verzamelen zich kandidaat stellen. Maar kiescomités bepalen of iemand op de kandidatenlijst terecht komt.

Hun geschiktheid wordt in drie rondes (san shang, san xia) getoetst door consultaties en discussie met groepen kiezers. Hier wordt het listig, want de selectie van die kiezers maakt het mogelijk invloed uit te oefenen.

In de praktijk komen vooral leden van de communistische partij en daaraan loyale partijen van het Verenigd Front op de kieslijst terecht. Desondanks lukt het iedere vijf jaar enkele honderden onafhankelijke kandidaten om zich verkiesbaar te stellen. In een stad als Beijing zijn dat er bijvoorbeeld zeventig. Maar op het totaal te kiezen lokale parlementszetels is hun aantal verwaarloosbaar.

Zijn het werkelijk vrije verkiezingen?

Het zijn directe, geheime verkiezingen. En er zijn altijd tenminste 15 procent meer kandidaten dan er zetels zijn. De Chinese overheid houdt dan ook vol dat dit de grootste democratische verkiezingen ter wereld zijn. Zo staat het ook in de grondwet: de macht in China behoort aan het volk.

Daar valt wel iets op af te dingen. Kandidaten van de communistische partij en het Verenigd Front worden geselecteerd op basis van hun 'ferme overtuiging en kennis van de communistische idealen'. Het gros van de kandidaten bestaat dus uit dezelfde politieke smaak.

Onafhankelijke kandidaten worden stelselmatig tegengewerkt campagne te voeren. Soms krijgen ze huisarrest. Soms worden kiezers in hun district bedreigd niet op ze te stemmen. In Beijing is er een onafhankelijke kandidaat die van het kiescomité alleen toestemming kreeg een campagne-bijeenkomst te organiseren in een plaats 200 kilometer verderop.

Hebben gewone Chinezen dan wel zin om te stemmen?

Veel Chinezen begrijpen heel goed hoe de vork in de steel zit. Het enthousiasme voor deze verkiezingen is dan ook niet heel groot. Overigens gaan er ook binnen de partij stemmen op om de lokale verkiezingen transparanter en eerlijker te maken. Maar dat is er dit jaar nog niet van gekomen.