Vijf vragen over benoeming Chief Executive HK

Een chief executive, wat is dat nou weer?

Hong Kong was lange tijd een kroonkolonie van Groot-Brittannië met een door Londen benoemde gouverneur aan het hoofd. Toen de stad in 1997 aan China werd overgedragen, moest er natuurlijk een nieuwe bestuurder komen.

De Chinese overheid voelde er niets voor die ook gouverneur te noemen; dat zou suggereren dat Hong Kong een kolonie bleef. Ook burgemeester vond men ongeschikt, omdat Hong Kong niet alleen een stad, maar een speciale autonome regio van de Volksrepubliek is met veel meer bestuurlijke autonomie dan een gewone Chinese stad. Toen is de naam chief executive bedacht, een chef van de uitvoerende macht zogezegd.

Waarom komt er een nieuwe?

De vijfjarige ambtstermijn van de huidige chief executive, CY Leung, zit erop. Hij heeft zich niet herkiesbaar gesteld. Zelf geeft hij als reden dat hij meer tijd aan zijn gezin wil besteden. Maar hij heeft inmiddels wel een baan geaccepteerd als vice-voorzitter van de Politieke Consultatieve Conferentie, een adviesorgaan van de Chinese overheid. In Beijing! Dus veel meer tijd thuis doorbrengen zal hij niet.

De echte reden is waarschijnlijk dat hij in Hong Kong niet erg populair is. Hij is in 2012 met een kleine meerderheid gekozen en in de afgelopen vijf jaar waren er verschillende schandaaltjes. Maar de belangrijkste oorzaak van zijn lage populariteit is dat hij door een flink deel van de bevolking als marionet van Beijing wordt gezien. Zijn optreden tijdens de Paraplu-betogingen in 2014 hebben dat beeld versterkt. Zeker toen hij na de parlementsverkiezingen vorig jaar zich inspande om enkele gekozen parlementariërs die meer autonomie of zelfs onafhankelijkheid nastreven buiten het parlement te houden.

Wacht even, gingen die Paraplu-demonstraties niet over het kiezen van de chief executive?

Juist. In Hong Kong wordt een deel van het stadsparlement en de chief executive gekozen door een kiescomité, bestaande uit een kleine 1.200 vertegenwoordigers van verschillende beroepsgroepen. Terwijl de bevolking voor ongeveer de helft tot het kamp behoort dat meer democratische rechten wil en geen verdere vervlechting met het Chinese vasteland, zie je dat in het kiescomité niet terug.

Veel van deze afgevaardigden zijn conservatief en vertegenwoordigen economische belangen. Zij zijn gebaat bij de huidige situatie dat Hong Kong een stabiele stad is die economisch profiteert van nauwe banden met China.

In 2014 stelde het stadsbestuur voor democratische hervormingen door te voeren, waaronder directe verkiezingen van de chief executive vanaf 2017. One man, one vote. Maar de uitverkiezing helemaal vrij laten, dat durfden ze niet aan. Voorgesteld werd dat een kiescomité drie kandidaten zou selecteren waarop kan worden gestemd.

Dat ging de pro-democratiebeweging niet ver genoeg. Ze noemden dit fopverkiezingen, omdat ze vreesden dat de drie kandidaten min of meer dezelfde agenda zouden hebben. Zij wilden een systeem van vrije kandidaatstelling, waarbij alle politieke partijen iemand naar voren kunnen schuiven, maar ook maatschappelijke groeperingen die voldoende steunbetuigingen voor een kandidaat weten te verzamelen.

Daarvoor gingen in het najaar van 2014 tienduizenden Hongkongers wekenlang de straat op.

Maar het stadsbestuur gaf geen krimp. Nadat de protesten uitdoofden, kwam het oorspronkelijke voorstel op tafel. Omdat tijdens de chaotische stemming het pro-Beijingkamp de parlementszaal had verlaten, werd het voorstel door een pro-democratische minderheid afgekeurd. Zo bleef alles bij het oude en kiezen zondag slechts 1.194 afgevaardigden de nieuwe chief executive.

Wie zijn de kandidaten voor de functie?

Drie kandidaten zijn er in geslaagd ieder de 150 benodigde nominaties van leden van het kiescomité te verzamelen. Carrie Lam (foto), die tot voor kort de hoogste ambtenaar van Hong Kong was. John Tsang, tot voor kort de minister van financiën. En een oud-rechter, Woo Kwok-hing.

Waarbij Lam de kandidaat is die als het meest pro-Beijing is te beschouwen en Woo als het meeste pro-democratisch. Tsang zit daar tussenin. Aardig weetje: Tsang wordt ook wel mister Pringles genoemd, omdat hij met zijn opvallende snor lijkt op het logo van dit chipsmerk. Hij is het meest populair bij de bevolking. Maar ja, die mag niet stemmen.

Dan gaat Carrie Lam zeker wel winnen?

Als je er een fles wijn op moet zetten, zou zij een veilige keuze zijn. Lam heeft op voorhand al de toezeggingen van bijna de helft van het aantal kiesmannen en vrouwen op zak. Verhalen gaan rond dat zij leden van het kiescomité heeft gevraagd te stoppen hun steun uit te spreken, omdat anders al ver voor zondag duidelijk zou zijn dat zij wint. Het moeten wel echte verkiezingen lijken, tenslotte.

Algemeen wordt aangenomen dat Lam de favoriete, want meest loyale kandidaat van de Chinese leiders in Beijing is. Officieel bemoeit China zich nergens mee, maar geruchten over beïnvloeding van het kiescollege zijn er volop. En helemaal onwaarschijnlijk is dat ook weer niet. Zhang Dejiang, voorzitter van het Nationale Volkscongres, liet zich  begin deze maand ontvallen dat de uitverkiezing van de nieuwe chief executive zo belangrijk is, dat de centrale overheid het recht heeft zich ermee te bemoeien.

Tot slot nog iets om over na te denken: stel nou dat het pro-democratiekamp in juni 2015 niet tegen het voorstel voor het kiezen van de chief executive had gestemd -dat zij niet ver genoeg vonden gaan- en het pro-Beijingkamp niet per ongeluk aan de lunch was gegaan. Wie van deze drie kandidaten had dan zondag de meeste stemmen van de bevolking gekregen?