Vijf vragen over oorlogsdreiging Noord-Korea

Waarom lopen de gemoederen nu zo op?

Noord-Korea werkt gestaag aan een kernwapen en de raketten om die op andere landen af te kunnen vuren. De afgelopen jaren hebben we vijf, steeds krachtiger kernproeven gezien. Ook de raketproeven laten vooruitgang zien; behalve Zuid-Korea is ook Japan in de vuurlinie komen liggen.

De VN-veiligheidsraad heeft economische sancties afgekondigd, om de Noordkoreanen te dwingen het programma te stoppen. Maar dat heeft niet gewerkt. De nieuwe Amerikaanse president Donald Trump zegt nu voor eens en altijd een einde aan het kernwapenprogramma te willen maken, voordat Noord-Korea een kernraket ontwikkelt die ook de VS kan bereiken.

 

Wat kan Amerika daar dan aan doen?

Even los van de vraag of het internationale recht unilateraal ingrijpen wel toestaat; het aantal opties is beperkt. De VS zouden kunnen aansturen op nog strengere strafmaatregelen. Waarschijnlijk krijgen ze daar internationaal de handen wel voor op elkaar. Maar ook als Noord-Korea wordt afgesloten van geld, voedsel en olie is dat geen garantie dat de leiding in Pyongyang door de knieën gaat.

Een andere, veel gevaarlijker route is een militaire aanval. Een gerichte aanval op militaire doelen en onderzoekscentra zou in theorie het kernwapenprogramma kunnen vertragen. Maar de Noordkoreanen zijn ook niet gek en hebben zich diep in de bergen ingegraven. Het is dus onzeker of zo'n aanval het gewenste effect zal hebben. Het zal sowieso tijdelijk zijn.

Bovendien is de vraag hoe Noord-Korea op zo'n aanval zal reageren. Het mist misschien de slagkracht om de VS een bloedneus te slaan, maar de zaken liggen anders voor Zuid-Korea. Dat grenst aan het Noorden; de miljoenenstad Seoul ligt maar op 60 kilometer afstand van de grens. Om te voorkomen dat Noord-Korea de aanval op Zuid-Korea opent, zou je eigenlijk het hele Noordkoreaanse leger preventief moeten uitschakelen. Het tandeloos maken van een leger van 700.000 man; dat is een nogal rigoureuze strategie.

 

Maar waarom houdt Noord-Korea dan zo stug vol?

Om dat te begrijpen moet je je even proberen in Kim Jong-un en zijn entourage te verplaatsen. Begin jaren '50 wordt de Korea-oorlog uitgevochten. Die zeer bloedige oorlog eindigt in 1953 met een wapenstilstand, maar formeel is de vrede nooit getekend.

In Zuid-Korea staan sindsdien Amerikaanse troepen aan de grens. Aan de oostzijde ligt nog een Amerikaanse bondgenoot: Japan. Noord-Korea voelt zich ingesloten door de vijand en rekent op bescherming van China, waarmee het in 1961 een verdrag tot wederzijdse hulp en bescherming tekent.

In 1993 besluit China om Zuid-Korea te erkennen en diplomatieke relaties aan te knopen. Noord-Korea is stomverbaasd over die beslissing. Gedreven door handelsbelangen wordt die band door de jaren heen alleen maar sterker; belangrijker zelfs dan de oude vriendschap tussen China en Noord-Korea. Het regime in Pyongyang voelt zich verraden en nog verder geïsoleerd.

Dat is het moment dat de Noordkoreaanse leiders beslissen dat ze een verzekeringspolis nodig hebben: nucleaire afschrikking. Als ze eenmaal over de bom beschikken, redeneren ze, zullen andere landen het wel uit hun hoofd laten Noord-Korea aan te vallen. En zal hun land op basis van gelijkwaardigheid worden behandeld.

 

Als je het zo stelt zal Noord-Korea pas stoppen als het over een functionerende kernmacht beschikt.

Dat denk ik ook. Het is natuurlijk niet voor niets dat Noord-Korea geen pogingen doet zijn kernwapen heimelijk te ontwikkelen. De kern- en raketproeven zijn bedoeld om de wereld te laten zien dat met Noord-Korea niet valt te spotten. Daarom zullen er ook ongetwijfeld nieuwe tests volgen.

Het is alleen te hopen dat Noord-Korea verstandig genoeg is daar de komende weken even vanaf te zien. De spanningen zijn nu zo hoog opgelopen dat er geen ruimte is voor misrekeningen. De Amerikaanse regering heeft een first strike group onder leiding van vliegdekschip USS Carl Vinson naar de Japanse Zee gestuurd. De Amerikanen vermoeden dat Noord-Korea zaterdag, als de 105de geboortedag van de vader des vaderlands Kim Il-sung wordt gevierd, een nieuwe test zal uitvoeren. Satellietbeelden van het testcentrum in Punggye-ri lijken daarop te wijzen.

De regering-Trump heeft zich de afgelopen dagen in een positie gemanoeuvreerd dat het zo'n test niet onweersproken kan laten. Met een raketaanval op Syrië en het gebruik van de 'moeder van alle bommen' in Afghanistan heeft Trump laten zien dat de VS bereid is eenzijdig militaire middelen te gebruiken om zijn doelen te bereiken. De bal ligt nu bij Noord-Korea.

 

En China dan? Die kunnen toch wel invloed op Noord-Korea uitoefenen?

De invloed van China op Noord-Korea wordt in het westen overschat. Net zoals Amerika is China allesbehalve gelukkig met een Noordkoreaanse kernbom. Maar de tijd dat de leiders in Pyongyang aan het handje liepen van de grote broer is voorbij.

De relatie tussen China en Noord-Korea is behoorlijk bekoeld en topfunctionarissen die een warm contact met Beijing onderhielden zijn vervangen of gedood. Noord-Korea is wantrouwig geworden over de intenties van China en heeft zijn eigen weg gekozen.

Reken er maar op dat als China over de macht zou beschikken een einde aan het kernwapen-avontuur te maken, ze dat allang hadden gedaan. In plaats daarvan wordt China regelmatig uitgedaagd en in verlegenheid gebracht door de voormalige strijdmakkers in Noord-Korea. Ze speculeren er op dat China ze nooit helemaal zullen laten zakken en een economische levenslijn in stand houdt. Ineenstorting van het Noordkoreaanse regime zal namelijk leiden tot chaos, een enorme vluchtelingenstroom en op termijn eventueel -zo mogelijk nog erger- een hereniging tussen Noord- en Zuid-Korea. Daar zit China allemaal niet op te wachten.

Maar militair ingrijpen door de Amerikanen zou weleens dezelfde gevolgen kunnen hebben. Daarom blijft Beijing aandringen op vreedzame onderhandelingen. China ziet een model voor zich als eerder met Iran is toegepast. Pogingen om het atoomprogramma van de Ayatollah's te stoppen zijn ook allemaal mislukt en pas toen Iran vrijwel klaar was met zijn kernwapen was het bereid te onderhandelen.

Dat zou voor Noord-Korea waarschijnlijk ook bespreekbaar zijn. Het kernwapenprogramma gaat in de koelkast (maar kan daar als dat ooit nodig is weer worden uitgehaald), in ruil voor opheffing van de sancties en veiligheidsgaranties van de VS (zoals een non-aggressiepact). Dit is natuurlijk ook de reden dat China donderdag seinde dat het bereid is de veiligheid van Noord-Korea te garanderen, als het van kernwapens afziet. China noemde dat vrijdag "Pyongyangs beste optie".

Voor deze uitweg zijn maar twee dingen nodig: de wil van Noord-Korea en de VS om daar te zijner tijd over te onderhandelen en koelbloedigheid in de komende dagen.

vrijdag 14 april 2017