Vijf vragen over de EU-Chinese topconferentie

Een top tussen de twee grootste handelsblokken ter wereld; dat is dus best belangrijk...

Zeker, daarom vindt deze top sinds 1999 jaarlijks plaats. Dit jaar kreeg de top extra lading. Europa is van oudsher sterk op de Verenigde Staten gericht. De isolationistische koers van de nieuwe Amerikaanse regering dwingt de EU om na te denken over zijn eigen plek op het wereldtoneel. Het verkennen van de mogelijkheid op een aantal dossiers samen met China op te trekken hoort daarbij.

Op het gebied van vrijhandel en klimaatakkoord hebben de twee elkaar snel gevonden!

Dat kun je wel zeggen. President Xi Jinping had zich eerder dit jaar in Davos al opgeworpen als pleitbezorger van vrijhandel. En vrijdag positioneerde Li zich als redder van het klimaatakkoord. Precies wat ze in Brussel graag horen. Over een aantal andere onderwerpen ging het overigens minder van een leien dakje, zoals de beperking van de Chinese staalproductie.

Wat is het belang van China bij toenadering tot de EU?

Grote economieën hebben belang bij vrijhandel, dus dat de EU en China over dit dossier hetzelfde denken is niet zo gek. Het is eerder vreemd dat Trump met zijn America First een ander pad inslaat.

Op het gebied van klimaatverandering heeft de afgelopen jaar een omslag in het denken in China plaatsgevonden. Het land lijdt onder zware luchtvervuiling en de burgers pikken het steeds minder. Voor China is schone energie niet alleen noodzakelijk om de luchtkwaliteit te verbeteren, ze hebben doorgekregen dat het ook zakelijke kansen biedt. China is al wereldwijd de grootste producent van zonnecellen en waterkrachtcentrales en hard op weg ook de meeste windmolens te bouwen. Dan snijdt het mes aan twee kanten.

Daarnaast biedt Donald Trump China een buitenkans om zich op het wereldtoneel te positioneren als verantwoordelijke wereldmacht en nieuwe coalities te smeden. Die ontwikkeling was al aan de gang, maar Trump brengt hem in een stroomversnelling.

Hoe serieus kunnen we de mooie woorden van China over vrijhandel en klimaatmaatregelen nemen?

Goede vraag. De reductie van broeikasgassen waaraan China zich in het klimaatverdrag heeft gecommiteerd zijn niet bijster groot. Maar ga er maar vanuit dat China die uit welbegrepen eigenbelang zal nakomen en mogelijk zal overtreffen.

Op het gebied van vrijhandel moeten we niet naïef zijn. Natuurlijk is China als grote exporteur en buitenlandse investeerder voorstander van vrijhandel. Maar tegelijkertijd is de Chinese economie in veel opzichten nog erg gesloten en worden Chinese bedrijven beschermd en bevoordeeld ten aanzien van buitenlandse concurrenten. Premier Li zei in Brussel dat hij nastreeft dat op de Chinese markt een gelijk speelveld wordt gecreëeerd; al liet hij in het midden wanneer dat moet zijn gerealiseerd.

Het goede nieuws is dat als Xi en Li dat publiekelijk beloven, we de Chinese overheid er ook op kunnen aanspreken.

Wil China zelf wel een wereldmacht worden?

China kon zich nog weleens als Calimero opstellen als het op zijn verantwoordelijkheden werd aangesproken. Maar de laatste jaren zien we dat de Chinese leiders uit hun schulp kruipen.

Dat is ook weer niet zo gek; China is wereldwijd het land met de meeste inwoners, het is inmiddels de tweede economie en de afgelopen veertig jaar krijgt China steeds meer internationale belangen. Het is voor de leiders de facto onmogelijk geworden om niet op het wereldtoneel voor Chinese belangen op te komen.

Daar komt bij dat president Xi een nationalistische en patriottistische agenda hanteert om de positie van de communistische partij te versterken. Dat China zijn gerechtvaardigde plaats op het wereldtoneel inneemt hoort daarbij.

Zo bezien is Trump een godsgeschenk voor de Chinezen. Ze hoeven niet langer te knokken voor een imago als redelijke en verantwoordelijke wereldspeler. Die positie krijgen ze op een presenteerblaadje aangereikt.