Vijf vragen over Shanghai Samenwerkingsorganisatie

Wat is de Shanghai Samenwerkingsorganisatie?

De SSO is in 2001 in Shanghai (foto) opgericht als een verdragsorganisatie bestaande uit China, Rusland, Kazachstan, Kyrgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan. De nadruk lag oorspronkelijk op de veiligheid in Centraal-Azië. Daarom wordt de SSO ook weleens de NAVO van Azië genoemd.

Maar die vergelijking gaat mank; de NAVO heeft een duidelijk omschreven doel, kent intensieve militaire samenwerking en leden hebben afgesproken dat ze militair bijspringen als een van hun wordt aangevallen. Zover gaan de SSO-leden niet.

Wat doet de SSO dan wel?

De oprichters wilden de banden aanhalen en waar mogelijk op veiligheidsgebied samenwerken, bijvoorbeeld bij grenscontroles. 

Maar dan ben je snel uitgepraat. Al snel kwam de nadruk op economische samenwerking te liggen. Daar vielen veel meer zaken te doen.

Toch is veiligheid weer helemaal terug op de agenda, door de dreiging van internationaal terrorisme en de opkomst van IS. De leden zullen zaterdag besluiten tot nauwere samenwerking om terreur te bestrijden, bijvoorbeeld door inlichtingen te delen. Er bestaat al een gemeenschappelijk regionaal SSO-veiligheidsbureau in Tashkent voor samenwerking tegen de drie kwaden terrorisme, separatisme en extremisme.

Stelt de SSO dan echt wat voor?

Langzamerhand begint het wel wat te worden. Zaterdag worden India en Pakistan toegelaten als SSO-lid. Met China, India en Rusland zijn er toch drie grote wereldspelers aangesloten, die samen ruim een derde van de wereldbevolking omvatten en een grote economische macht vertegenwoordigen.

Andere landen willen graag lid worden van de club. Afghanistan, Wit-Rusland, Iran en Mongolië hebben de status van waarnemer en staan op de wachtlijst voor lidmaatschap. En ook Turkije heeft belangstelling om lid te mogen worden.

Dat wil nog niet zeggen dat de SSO een invloedrijke club is. De belangen van de deelnemende staten lopen nogal uiteen. Denk alleen maar aan de kersverse leden India en Pakistan. Maar op de gebieden waar ze gemeenschappelijke belangen hebben kunnen ze wel degelijk slagen maken. Sowieso is het natuurlijk prima als landen met elkaar in gesprek zijn om hun problemen te beheersen en samen te werken waar dat mogelijk is.

Wat is het belang van de SSO voor China?

China heeft een aantal internationale organisaties opgericht om zijn invloed uit te breiden en economische voordelen te behalen, denk aan het overleg van de BRICS-landen en de Aziatische Infrastructuur Investeringsbank AIIB.

Het belang van de SSO is voor Beijing toegenomen vanwege zijn ambitieuze Gordel en Weg-initiatief. Dit draait om revitalisering van de Zijderoute. Je kunt je voorstellen dat vrede en veiligheid in Centraal-Azië en goede verhoudingen tussen de landen in de regio hier een belangrijke voorwaarde voor is. Als Afghanistan, Iran en mogelijk Turkije toetreden, omvat de SSO de belangrijkste delen van de weg- en waterverbindingen tussen China en Europa.

Waar moeten we op letten tijdens de top?

Er zijn in de hoofdstad van Kazachstan al een aantal interessante onderonsjes geweest voorafgaand aan de top. President Xi Jinping ontmoette vrijdag de Indiase premier Narendra Modi. Zij spraken af de dialoog te versterken om hun grensconflict en andere meningsverschillen te beheersen.

Xi sprak donderdag al met de Russische president Vladimir Poetin (foto). Ook hier vriendelijke woorden over betere communicatie en strategische samenwerking op het wereldtoneel.

Interessant is wat er over het kandidaat-lidmaatschap van Iran wordt gezegd. Rusland wil graag dat Iran zo snel mogelijk als lid wordt geaccepteerd. De vraag is of China daarin meegaat. Iran heeft weliswaar goede banden met Beijing, maar de Chinese leiders willen ook graag op goede voet blijven met Saoedi-Arabië, waarvan het veel olie betrekt. Waarschijnlijk wil China de kwestie in de koelkast zetten, totdat de emoties in het Midden-Oosten weer tot bedaren zijn gekomen.