Vijf vragen over het 19de Partijcongres

Wat gaat er precies gebeuren?

Een keer per vijf jaar komt het Nationale Congres van de Communistische Partij China bij elkaar; dit keer voor de 19de keer. Afgevaardigden van partijafdelingen uit het hele land komen dan naar Beijing. In de Grote Hal van het Volk vergaderen zij over de koers van de partij voor de komende vijf jaar en benoemingen in de partijtop. Dit jaar begint het congres op woensdag 18 oktober om negen uur 's ochtends met een rede van president en partijleider Xi Jinping en eindigt het congres op dinsdagmiddag 24 oktober. Er zijn 2.280 gedelegeerden toegelaten.

Waarom is dit de belangrijkste politieke bijeenkomst?

Op papier is China een democratie en is het Nationale Volkscongres het hoogste politieke orgaan. Maar het systeem is zo ingericht dat alleen kandidaten van de communistische partij en daaraan loyale partijen gekozen kunnen worden. Dat maakt het partijcongres dus belangrijker.

Het is een strak geregisseerde politieke show, waarbij de uitkomsten de afgelopen maanden zorgvuldig zijn voorbereid. Niets mag de goednieuwsshow van de communistische partij verstoren. De stad is opgeruimd, veiligheidsmaatregelen opgevoerd, de propagandamachine draait op volle toeren (en de censuur ook). Om aan te geven hoe ver dat gaat: restaurants in Beijing mogen momenteel niet met open vuur koken. Stel je voor dat er een grote brand uitbreekt die het feestje bederft.

Als het allemaal is voorgekookt; waarom is het dan toch de moeite waard om te volgen?

De Chinese politiek is niet zo transparant als de onze. Grote ceremoniële gebeurtenissen worden in China gebruikt om beleid te openbaren en nieuwe leiders te presenteren. In feite valt er nu een streep licht in een kamer die de rest van de tijd stikdonker is. Dat maakt dat Chinadeskundigen over de hele wereld chocola proberen te maken van wat we de komende dagen wel en wat we niet zien.

Nou, vertel het me maar...

Alle ogen zijn gericht op Xi. Wat wel zeker is dat hij voor vijf jaar wordt herkozen als partijsecretaris. Hem zal veel eerbetoon ten deel vallen. Waarschijnlijk wordt een deel van zijn gedachtengoed met Xi's naam en al in de partijbeginselen opgenomen; een eer die voorheen alleen Mao Zedong en Deng Xiaoping ten deel viel.

Volgens de geldende gewoonteregels zijn veel functionarissen in de partijtop aan vervanging toe omdat zij met pensioen gaan. Dat biedt Xi de kans om in het Centrale Comité vertrouwelingen te laten benoemen. Zij kiezen op hun beurt het Politbureau, het permanente comité van het Politbureau en de leiding voor de gevreesde disciplinaire commissie die onder meer toeziet op corruptiebestrijding. Als Xi daar in ruime mate in slaagt is dat een teken dat hij de touwtjes strak in handen heeft. Ook de mate waarin hij ongeschreven regels weet te buigen, geldt als signaal om te zien hoe machtig Xi werkelijk is. Bijvoorbeeld als hij erin slaagt een vertrouweling als Wang Qishan (69) te herbenoemen, hoewel die eigenlijk met pensioen zou moeten gaan.

In principe is zo'n oneven partijcongres het moment dat er een of meerdere kroonprinsen zichtbaar worden. Volgens de Chinese grondwet mag een president maar een keer worden herkozen. Maar voor een partijsecretaris geldt die regel niet. Er gaan wel geruchten dat Xi een derde termijn als partijvoorzitter ambieert. Dat zou betekenen dat Xi dan nog langer de belangrijkste machtsfactor in China zal zijn. Onnodig te zeggen dat hij dan een blok aan het been zal vormen van de nieuwe president.

Dat is allemaal heel mooi, maar wat gaat Xi precies met die macht doen?

Hele goede vraag. De afgelopen vijf jaar heeft Xi vrijwel alle tijd en aandacht besteed aan het versterken van de positie van de partij. Economische hervormingen zijn op een zodanig laag pitje komen te staan, dat analisten zich afvragen of Xi eigenlijk wel economische liberalisering wil, of toch liever vasthoudt aan een centraal geleide economie. Mogelijk dat de plannen die de komende dagen worden gepresenteerd meer duidelijkheid geven op de vraag wat Xi nu eigenlijk met China van plan is.