Q&A: Ruben Terlou over nieuwe tv-serie China

Je reisde voor deze serie van Binnen-Mongolië naar Macau. Alle zeven afleveringen zijn je ongetwijfeld even lief, maar is er een specifiek verhaal dat je is bijgebleven?

“De meest bijzondere momenten zijn wanneer we worden geraakt door de verhalen van de mensen die we tegenkomen. Dat is voor ons een teken dat wat we aan het maken betekenisvol is, en dat is dan ook zichtbaar ná de montage.

De tweede, derde en vijfde aflevering hebben wel een speciale plek. Het waren vanwege de gevoeligheid van de onderwerpen en thematiek geen eenvoudige afleveringen, maar daarom juist erg belangrijk om te maken. Ik denk dat de nieuwe serie dieper ingaat op onderwerpen dan ‘Langs de oevers van de Yangtze’ en we het onszelf af en toe best moeilijk hebben gemaakt.

In de tweede aflevering ga ik op zoek naar het dubbelleven van mensen in de hoofdstad Beijing, en zien we hoe men zich in een online en virtuele wereld vrijer waant dan in het echte leven, en spreek ik met homoseksuelen over hun moeilijke positie in de huidige maatschappij.

De derde aflevering gaat over voorouderverering en begrafenisrituelen in de provincies Shanxi en Shaanxi, en zijn we zelfs getuige van een zogenaamd geestenhuwelijk. Ik droomde al jaren van de unieke kans om dát vast te leggen.

De vijfde aflevering gaat over de zorg voor ouderen en boeren. Het was heftig om te zien hoe groot de invloed is van de sociale ongelijkheid op de gezondheid van mensen. Zonder geld geen behandeling. Voor mij persoonlijk was dit een emotioneel zware aflevering om te maken door de radeloosheid van vele kankerpatiënten met grote financiële problemen, en het feit dat meerdere mensen uit de aflevering ondertussen reeds zijn gestorven. Het was sociaal ook lastig, omdat ik met mijn medische ervaring het stadium van de ziekte kon inschatten, en mensen die ik sprak soms nog onterechte hoop op genezing hadden en geld bleven lenen voor hun behandeling. Ik denk dat we met deze aflevering echt iets bijzonders hebben neergezet, en de mensen waar het om gaat een stem kunnen geven.”

De vorige serie fungeerde voor veel kijkers als een introductie tot China. Heb je het idee dat de belangstelling in Nederland voor China toeneemt?

“Er is in het Westen een groeiend bewustzijn van de toenemende rol die China op economisch en geopolitiek niveau speelt, en daarom bestaat er een steeds grotere belangstelling voor China. Dat moet ook wel, want China zal gedurende de 21^e eeuw een grote stempel drukken op de wereld. Wat het echter niet makkelijker maakt is dat China door de taal- en cultuurbarrière een moeilijk te doorgronden land blijft waardoor de doorsnee Nederlander zich er moeilijk in kan verliezen. Mede daardoor denk ik dat er een grote behoefte bestaat aan bruggenbouwers en onze documentaire-serie ‘Langs de oevers van de Yangtze’ zo goed ontvangen is.”

Het is voor televisiemakers niet altijd even makkelijk om in China te werken. In de eerste serie raak je een aantal gevoelige thema's aan en dit keer misschien nog wel meer. In hoeverre heb je te maken met wantrouwen of wellicht zelfs tegenwerking van de Chinese autoriteiten?

“In deze serie gaan we zeker dieper op thema’s in, en hebben we een aantal onderwerpen gekozen die we eerder hebben laten liggen. Deels omdat deze destijds niet te vinden waren in het stroomgebied van de Yangtze-rivier, maar ook omdat we het spannend vonden of we het wel voor elkaar konden krijgen. We hebben natuurlijk logistiek en productioneel veel ervaring opgedaan met de vorige serie en dat heeft het afgelopen jaar zeker zijn vruchten afgeworpen.

We zijn zelf ook verbaasd over de toegang en vrijheid die we hebben gekregen. Alleen in de provincie Binnen-Mongolië was het lastiger. Er heerst daar niet alleen enorme droogte door de klimaatverandering, de kolenmijnen hebben ook een destructief effect op de graslanden. Nomaden en herders, zowel etnisch Mongools als Han-Chinees, zijn van hiervan de dupe. De provinciale autoriteiten gaven ons geen toestemming voor het bezoeken van een kolenmijn, en ook mochten we een weerstation niet bezoeken. Dat een van onze gidsen ook nog erg zenuwachtig bleek maakte de eerste aflevering best een uitdaging. Desondanks vind ik dat we van de autoriteiten echt heel veel vrijheid hebben gekregen voor deze nieuwe productie.”

Voor deze serie sprak je onder meer met ernstig zieke patiënten en veeboeren die gedwongen moeten verhuizen. Die mensen kunnen door jouw programma in de problemen komen. Natuurlijk helpt het dat jij Chinees spreekt, maar hoe win je het vertrouwen van gewone Chinezen?

“Omdat iemand van het staatsbureau voor pers, film, radio en televisie ons elke dag vergezelde, en ons programma –voorlopig- niet op het vasteland van China zal worden uitgezonden, denk ik dat de kans dat mensen in de problemen komen heel klein is. Maar, soms gebeuren er tijdens het filmen onverwachte dingen, en helemaal zeker weet je het natuurlijk nooit.

Wat ik wél weet, is dat we ons uiterste best doen om ons ervan te vergewissen dat ons morele kompas de juiste richting op wijst. Dat de mensen die wij spreken weten wie we zijn en wat ons doel is, en we geen mooie verhalen vertellen wanneer dit ten koste gaat van mensen. Als iemand aangeeft twijfel te hebben over zijn medewerking, dan stoppen wij met filmen. Zo ontmoetten wij in Beijing een homoseksuele jongen met een prachtig verhaal, maar omdat hij huiverig bleek voor de consequenties voor de relatie met zijn ouders en zijn baan, besloten we te stoppen met draaien. Terwijl wij hem wél hadden kunnen overhalen. Met een aantal mensen van de vorige serie heb ik nog altijd contact, maar zij hebben nooit problemen ondervonden. Ik krijg nog altijd veel reacties van Chinezen die de serie hebben gezien en erg positief zijn, met name vanwege het realistische beeld dat we van het leven in China schetsen.”

Door het Hart van China, zeven afleveringen vanaf zondag 14 januari, 20.15 uur op NPO 2.

Foto: Joost van Herwijnen