Vijf vragen over de geluidsaanval in Guangzhou

Een geluidsaanval, wat is dat dan weer?

Een Amerikaans consulair medewerker gestationeerd in Guangzhou klaagde sinds eind 2017 over "subtiele en vage, maar abnormale sensaties van geluid en druk". Subtiel en vaag, maar er is in mei wel een lichte hersenbeschadiging bij de medewerker vastgesteld, vergelijkbaar met een hersenschudding.

Daarop kwam de ambassade in Beijing afgelopen week met een waarschuwing. Amerikanen moeten alert zijn op "ongebruikelijke plotselinge auditieve of zintuigelijke fenomenen in combinatie met ongebruikelijke geluiden of doordringend lawaai". Wie ermee te maken krijgt moet vooral niet op zoek naar de oorzaak, maar zich juist verwijderen van de bron om gezondheidsschade te voorkomen, adviseert de ambassade.

Wacht even, speelde dit ook niet in Cuba?

Inderdaad, vorig jaar klaagde personeel van de Amerikaanse ambassade in Havana ook over vage klachten die tot hoofdpijn, duizeligheid en tijdelijke doofheid hadden geleid. Maar liefst 24 medewerkers of hun familieleden werden toen naar de Verenigde Staten teruggetrokken. Canadese diplomaten trokken daarna ook aan de bel, vanwege vergelijkbare gezondheidsklachten.

Amerikaanse veiligheidsdiensten hebben toen tegenover de media als mogelijke verklaring gegeven dat de ambassade het doelwit was van een geluidsaanval. Dat sprak zo tot de verbeelding, dat de term een eigen leven is gaan leiden. Toen er in Guangzhou een diplomaat met dezelfde klachten opdook, werd er door de pers gelijk het label geluidsaanval op geplakt.

Hoe zou zo'n geluidsaanval in zijn werk moeten gaan?

Er is in het verleden wel geëxperimenteerd met geluidswapens; infrageluid (hele lage tonen) of juist ultrageluid (onhoorbaar hoge tonen). Maar daar komt nogal wat bij kijken en het is eigenlijk gevaarlijk voor iedereen in de buurt, inclusief de mensen die de apparatuur bedienen. Het is dus niet zo makkelijk om één specifiek persoon te treffen. Maar ja, wellicht heeft iemand iets nieuws uitgevonden.

Hoe waarschijnlijk is het dat het ook echt om een geluidsaanval gaat?

Laten we voorop stellen dat de Amerikaanse regering China niet beschuldigt verantwoordelijk te zijn voor de klachten. Het heeft zelfs de Chinezen om medewerking bij het onderzoek gevraagd.

Aan de andere kant heeft minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo wel gezegd dat de klachten in Guangzhou "medisch identiek" en de waargenomen fenomenen "volledig consistent" zijn met die in Havana. En toen beschuldigden de VS de Cubanen er wel van de gezondheid van Amerikaans ambassadepersoneel in gevaar te brengen.

Wat zou het motief van de Chinezen zijn om de gezondheid van Amerikaanse diplomaten te schaden? En als ze dat al zouden willen, zou dat dan niet makkelijker op een andere manier kunnen? En waarom zouden zowel China als Cuba over dit wonderwapen beschikken? It doesn't make sense, zouden Amerikanen zeggen.

Okay, maar wat is er dan wel aan de hand?

We weten het niet. Maar twee wetenschappers in Michigan en Hangzhou hebben in ieder geval een plausibele verklaring bedacht. Zij wijzen erop dat afluisterapparatuur soms gebruik maakt van ultrageluid. Je kunt zo'n onzichtbaar verborgen microfoontje natuurlijk niet zomaar aan het wifi-netwerk of een telefoonlijn hangen. Dan zendt zo'n afluisterapparaatje opgevangen signalen via ultrageluid door naar een ontvanger in de buurt.

Veiligheidsdiensten weten dit natuurlijk maar al te goed. Daarom gebruiken zij jammers, stoorzenders die zelf ultrageluid uitzenden. Mogelijk zijn de diplomaten ziek geworden van afluisterapparatuur. Maar in theorie zou het dus ook kunnen dat hun eigen stoorzenders daarvoor verantwoordelijk zijn.

UPDATE - Wetenschappers van de Dalhousie University heeft op verzoek van de Canadese regering een onderzoek verricht naar de gezondheidsklachten van de ambassademedewerkers. Over de resultaten bericht Radio-Canada op 19 september 2019. De wetenschappers troffen sporen van organofosfaten aan in het bloed van 15 medewerkers van de ambassade van Havana. De onderzoekers veronderstellen dat de ambassademedewerkers zijn blootgesteld aan grote doses muggenspray. Toen de gezondheidsklachten ontstonden werden op Cuba op grote schaal pesticides gebruikt om een uitbraak van het Zika-virus de kop in te drukken. De Canadese ambassade deed daar nog een schepje bovenop, door ook kantoren en huizen van medewerkers te behandelen. Het lijkt er nu op dat de ambassademedewerkers zo aan het gif zijn blootgesteld dat zij er gezondheidsklachten van kregen.

UPDATE II - CNN meldt op 19 juli 2021 dat zich eerder dat jaar een cluster van klachten van wat het Havana-syndroom is genoemd heeft voorgedaan onder Amerikaans overheidspersoneel dat in Wenen was voor topoverleg over het nucleaire akkoord met Iran. Verscheidene diplomaten en inlichtingenmedewerkers zijn toen voortijdig naar huis gezonden, aldus de nieuwszender. Eerder zijn ook al klachten gemeld van Amerikaanse inlichtingenmedewerkers die in Moskou op bezoek waren. Dat maakt het minder waarschijnlijk dat het om bijeffecten van blootstelling aan muggenspray gaat, omdat anders dan in Havana en Guangzhou er is Moskou en Wenen geen sprake is van muggenoverlast, zeker niet in de winter.