Opinie: meer dan een plaatsnaam of een vlaggetje

Binnen China geldt de Chinese wet. Punt. Wie zich daarmee niet kan verenigen moet geen zaken in China doen. Maar gelden Chinese regels ook buiten China? Officieel niet natuurlijk. Maar met economische chantage probeert de Chinese overheid het beleid van buitenlandse regeringen en bedrijven te beïnvloeden.

Op 25 april schreef de Chinese luchtvaartautoriteit aan 44 buitenlandse luchtvaartmaatschappijen dat zij Hong Kong, Macau en Taiwan niet meer als aparte landen moeten aanduiden, maar als deel van de Volksrepubliek China. Binnen een maand hadden 26 luchtvaartmaatschapijen de teksten op hun websites en ander promotiemateriaal aangepast, waaronder Air France-KLM (zie afbeelding).

De juiste keuze

De overige maatschappijen kregen tot 25 juli om aan het Chinese verzoek te voldoen. Op de deadlinedag kozen ook de laatste maatschappijen eieren voor hun geld en pasten hun websites aan. Alleen Japan Airlines paste zijn Chineestalige website aan, de voor andere talen niet. "Uiteindelijk maakten alle maatschappijen die naar China vliegen de juiste keuze", constateerde het Chinese ministerie van buitenlandse zaken woensdag tevreden.

Niemand zal betwisten dat Hong Kong en Macau tot China behoren. Speciale Autonome Regio's weliswaar, maar verder een onomstreden onderdeel van het Chinese territoir. Voor Taiwan ligt dat anders. Een opstandige provincie, zegt China, die met het vasteland moet worden verenigd. Iedereen die dat streven blokkeert probeert niet minder dan het moederland te splijten met het doel de opkomst van China te voorkomen.

Onafhankelijkheid

Taiwan functioneert de facto al bijna zeventig jaar als onafhankelijk land. Veel jongeren vinden dat het tijd wordt die status te formaliseren. Zij begrijpen niet dat de plek waar zij wonen geen land mag heten. En dat in het buitenland niet de naam Taiwan mag worden gevoerd. De regering van president Tsai Ing-wen, die met ruime meerderheid door de Taiwanezen is verkozen, waakt ervoor om zich openlijk voor onafhankelijkheid uit te spreken. Maar heeft wel gekozen voor een afstandelijke houding ten aanzien van het vasteland.

Dat leidt tot veel ergernis aan de overkant van de Straat van Taiwan. De Chinese overheid doet er sindsdien alles aan om Taiwan internationaal te isoleren. China blokkeert bijvoorbeeld Taiwanese deelname aan internationale organisaties, probeert het gebruik van de naam Taiwan of de Taiwanese vlag bij culturele- en sportevenementen te voorkomen en weekt met succes diplomatieke bondgenoten van Taiwan los. Ander nieuws van deze week is bijvoorbeeld: het Oost-Aziatisch Olympisch Comité trekt de Jeugd Olympiade terug uit Taiwan omdat de spelen dreigen te worden gepolitiseerd. En de organisatoren van de Gay Games in Parijs vinden het bij nader inzien toch geen goed idee dat de Taiwanese delegatie onder die naam en vlag deelneemt. Palau is officieel geschrapt als bestemming voor Chinese toeristen, omdat het wel Taiwan, maar niet China erkent.

Precedent

Sinds kort wordt ook het bedrijfsleven bij deze strijd betrokken. Hotelketen Marriott kreeg er al mee te maken. Kledingketen Gap. Maar dat Chinese autoriteiten een hele bedrijfstak onder druk zetten om de officiële lijn van Beijing te volgen is nieuw.

Een angstig precedent bovendien. Want waar houdt dit op? Welke bedrijfstakken volgen? Kan China zijn regels afdwingen, ook als daar geen wettelijke basis voor bestaat? En wat als China in de toekomst de eis stelt dat bedrijven voortaan alleen nog welkom zijn als zij geen zaken met Taiwan doen? 

Nieuwe oorlog

Kleine landen hebben baat bij internationale rechtsregels en supranationale organisaties. Die beschermen de kleintjes tegen de groten. Grote landen hebben andere manieren om hun zin te krijgen. Globalisering heeft de drempel voor oorlog verhoogd; de kosten zijn simpelweg te hoog geworden. Daarom nemen landen hun toevlucht tot andere middelen, zoals nepnieuws, computerhacking en intimidatie.

Economische chantage hoort daarbij. Voor individuele bedrijven is het moeilijk om daar weerstand aan te bieden. Voor kleine landen als Nederland ook. Hier ligt een taak voor de Europese Unie. Brussel moet tegenwicht bieden aan de groeiende Chinese invloed. Niet omdat we de opkomst van China willen beteugelen, maar omdat hier onze regels gelden. Net zoals wij moeten accepteren dat in China de Chinese regels dat doen.