China pompt nog meer krediet in Afrika

In Beijing is maandag het tweedaage forum voor Chinees-Afrikaanse samenwerking begonnen (FOCAC). President Xi Jinping kwam in zijn openingsrede direct een belofte na die hij drie jaar geleden op de vorige FOCAC-meeting in Johannesburg ook al deed: China stelt in de komende drie jaar nog eens 60 miljard dollar beschikbaar voor het continent.

Daarvan bestaat 15 miljard uit ontwikkelingsgeld, noodhulp en rentevrije leningen; 20 miljard rentedragende leningen; 10 miljard wordt in het fonds voor Chinees-Afrikaanse ontwikkeling gestort en 5 miljard is bedoeld om de Chinese import van Afrikaanse producten te bevorderen. Xi kondigde bovendien aan dat China een deel van bestaande leningen aan de armste Afrikaanse landen omzet in een gift.

Prestigeprojecten

In het verleden ging Chinees geld nog weleens op aan stadions of presidentiële paleizen. De Chinese president waarschuwde dat het geld daar niet voor is bedoeld. "Onze samenwerking moet Chinese en Afrikaanse burgers tastbare resultaten geven en successen die zichtbaar zijn en worden gevoeld", aldus Xi.

Tijdens het forum worden op acht gebieden nieuwe initiatieven aangekondigd. Het gaat dan bijvoorbeeld om Chinese hulp voor het moderniseren van landbouw, verbetering van onderwijs, studiebeurzen voor Afrikaanse jongeren, medische hulpprogramma's, handelspromotie en aanleg van infrastructuur. China geld stopt ook geld in duurzaamheid, bescherming van bedreigde diersoorten en het stoppen van woestijnvorming. En Xi beloofde Afrikaanse landen militaire opleidingen en hulp bij het bestrijden van terrorisme en piraterij.

Topontmoeting

Het FOFAC wordt sinds 2000 om de drie jaar gehouden; afwisselend in China en een Afrikaans land. De eerste jaren was het een ontmoeting op ministerieel niveau. Maar het belang van Afrika voor China en vice versa is toegenomen en sinds 2015 is FOFAC opgewaardeerd tot een echte topconferentie.

Zondag begonnen de Afrikaanse leiders in Beijing binnen te druppelen. 53 Presidenten zijn erbij, in de verwachting dat er in Beijing wat te halen valt. Ze werden allemaal door Xi ontvangen in de Grote Hal van het Volk voor een fotomoment en een onderonsje. Zelfs Omar al-Bashir is erbij, ondanks dat het Internationaal Strafhof in Den Haag een internationaal opsporingsbevel tegen de Soedanese president heeft afgekondigd. Alleen de president van eSwatini (voorheen Swaziland) ontbreekt; dat erkent als enige Afrikaanse land Taiwan.

Kredietkraan

China is tegenwoordig de grootste investeerder en financier in Afrika. De afgelopen jaren zette China de kredietkraan wijd open. In de periode 2000-2016 leende China 125 miljard dollar aan Afrikaanse landen. Het veranderde Afrika in één grote bouwput, wordt weleens gegrapt. Maar de Chinese overheid gelooft inderdaad dat aanbod vanzelf vraag creëert; zo werkte het immers in hun eigen land ook. Dus financiert het gretig nieuwe havens, wegen, spoorlijnen, dammen en industrieterreinen.

Maar in Afrika leveren niet alle investeringen zo makkelijk rendement op. Analisten waarschuwen voor de schulden-valstrik, waar China al dan niet opzettelijk landen in laat lopen. Het Internationaal Monetair Fonds waarschuwde in april dat de armste Afrikaanse landen in de gevarenzone komen. Tsjaad, Eritrea, Mozambique, Congo, Zuid-Soedan en Zimbabwe zouden moeite hebben om rente en afbetaling te kunnen opbrengen.

Chinese model

Voor Afrikaanse leiders zijn de verleidingen van de wassende stroom yuans groot. Met Chinees krediet kunnen ze hun wensenlijstje eindelijk realiseren. Ze betalen vaak in natura, in de vorm van voedsel of grondstoffen. Staatsbezittingen zoals mijnen, oliereserves of landbouwareaal dienen als onderpand. Zolang de investeringen de economie doen groeien is er niets aan de hand.

Anders dan westerse donoren stelt China geen voorwaarden aan het geld. Xi benadrukte het maandag nog maar eens; geen bemoeienis met binnenlandse aangelegenheden. Het westen eist dat ontvangers de mensenrechten overnemen die wij universeel noemen, maar in driekwart van de wereld non-existent zijn. Het Chinese model wil de macht van de overheid niet beperken, maar versterken. Dat spreekt Afrikaanse leiders aan.

Vooruitgang

Eerlijk is eerlijk, het gaat ook beter in de meeste Afrikaanse landen. Waar westerse analisten hun bedenkingen hebben, vinden veel Afrikaanse burgers China's bemoeienis prima. Hun leven gaat erop vooruit. Zij kunnen voor het eerst in hun leven een goedkope Chinese koelkast, mobieltje of auto kopen.