Diplomatieke rel China en Zweden na boekingsfoutje

Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken eist een onderzoek naar "het hardhandige optreden" van de Zweedse politie en is verbolgen dat het niet op de hoogte wordt gehouden. "Tot nu toe hebben wij noch iets vernomen van Zweedse zijde, noch een reactie gekregen op het verzoek van de Chinese ambassade om direct met de Zweedse politie in contact te komen. Dit is niet conform diplomatieke en internationale gewoontes", aldus een regeringswoordvoerder maandag.

Daarmee speelt China de kwestie verder op. Zaterdag diende de Chinese ambassadeur in Stockholm Gui Gongyou al een klacht in. In het weekeinde publiceerde de ambassade twee verklaringen op zijn website. De eerste was een veiligheidswaarschuwing waarin Chinese burgers werden opgeroepen waakzaam te zijn voor beroving, diefstal en geweld door Zweedse agenten. In de tweede verklaring stond dat de ambassadeur het wrede politieoptreden verwierp. "Wat de politie heeft gedaan heeft het leven van Chinese burgers in gevaar gebracht en hun mensenrechten geschonden."

Check in-tijd

De oorsprong van het conflict ligt twee weken eerder. In de nacht van 1 op 2 september arriveert de familie Zeng per trein in Stockholm. De zoon heeft een hotelkamer voor zichzelf en zijn ouders gereserveerd in het Generator Stockholm, een low budget-hotel aan de rand van de stad, met als aankomstdatum 2 september. Dat betekent dat ze pas in de loop van de dag over hun kamers kunnen beschikken.

Het hotel is volgeboekt, maar staat toe dat het gezin zolang in de lobby verblijft. Hierna lopen de meningen uiteen. De zoon verklaart later tegenover de Chinese krant Global Times dat het receptiepersoneel van het een op het andere moment van mening verandert en verlangt dat zij in het holst van de nacht vertrekken. De zoon wijst op zijn ouders; die zijn op leeftijd en zijn vader heeft bovendien hartkwalen. Er ontstaat ruzie.

Tijd om te gaan

Hotelpersoneel houdt er evenwel een andere lezing op na, laat zij aan de Zweedse krant Aftonbladet weten. De zoon blijft maar bij de receptie klagen over de gang van zaken en probeert alsnog de beschikking over een kamer te krijgen. Als het personeel het zat is vragen zij de Chinezen te vertrekken. Er ontstaat ruzie.

De gemoederen lopen zo hoog op dat de politie erbij wordt gehaald. Die sommeren de familie Zeng te vertrekken. Als ze dat weigeren worden ze de deur uitgewerkt. Op een video die de zoon maakt is te zien hoe de pensionado's door twee agentes naar buiten worden gedragen. "This is killing, this is killing", schreeuwt de zoon voortdurend. Volgens hem worden zijn ouders door de politie bij de verwijdering geslagen, maar dat is niet op zijn video te zien.

Onder de grond

Het geschreeuw op straat trekt de aandacht van passanten en omwonenden. Sommigen van hen beginnen ook te filmen. Te zien is hoe de zoon naar de agentes schreeuwt dat zijn ouders ziek zijn. De vader ligt inmiddels bewegingsloos op de stoep, zijn moeder zit ernaast en begint te huilen. "This is killing. This is Swedish police", schreeuwt de zoon. Dan laat hij zich ook theatraal op de grond vallen. De agentes staan beteuterd naar het tafereel te kijken.

De zoon zal later verklaren dat hij en zijn ouders daarna in een politieauto naar een verlaten plek worden gebracht, volgens hem een begraafplaats. Skogskyrkogården is een bekende toeristische attractie in Stockholm. De politie zal later verklaren dat zij de familie bij een metrostation met dezelfde naam hebben afgezet. Onduidelijk is waarom dat aan de andere kant van de stad moet gebeuren.

Erbovenop

Gek genoeg is het dan twee weken helemaal stil rond de familie Zeng. Totdat de Chinese ambassade in Stockholm zich de 14e begint te roeren. Nu duiken Chinese media er ook bovenop. Ze beschuldigen de Zweedse politie van buitensporig geweld. CGTN legt een verband met de mensenrechten: "De manier hoe de politie zich heeft gedragen roept vragen op over de manier waarop Zweden mensenrechten beschermt."

Het Volksdagblad doet er nog een schepje bovenop. "Westerse landen zoals Zweden prijzen zichzelf voortdurend voor hun mensenrechten, vrijheid en gelijkheid. Maar als het gaat om Chinese burgers en kwesties, laten ze vaak een ander gezicht zien, een andere standaard."

Huilbaby

Uiteraard gaat het verhaal van de Zengs snel viraal op het Chinese internet. Meer dan honderd miljoen mensen bekijken de beelden. Waar de een onrecht en discriminatie ziet, ziet de ander een groot toneelspel. Hebben de Zengs niet geprobeerd het onmogelijke af te dwingen, terwijl ze zelf verkeerd hadden geboekt? Een huilbaby, wordt de zoon ook wel genoemd. Hem wordt verweten dat hij China in het buitenland gezichtsverlies bezorgt.

Sommige reageerders is het niet ontgaan dat de Chinese overheid en media de zaak zo hoog opnemen. Heeft dat misschien te maken met het bezoek aan Zweden van de Dalai Lama afgelopen week, vraagt de een zich af. Of met de door China gedetineerde uitgever Gui Minhai? Die beschikt over een Zweeds paspoort en de regering in Stockholm ijvert steeds publieker voor zijn vertrek uit China.

Waardig gedrag in het buitenland

Chinese toeristen kunnen zich soms van het ene op andere moment volstrekt onredelijk gedragen als zij het gevoel hebben benadeeld of gediscrimineerd te worden. Veel Chinezen ergeren zich daar weer aan. Zij vinden dat de goede naam van China te grabbel wordt gegooid. Begin dit jaar riep CCTV landgenoten nog op zich waardig te gedragen als zij in het buitenland in de penarie zitten.

Inmiddels is de Zweedse regering duidelijk dat zij in actie moeten komen. De Zweedse vertegenwoordiging in Beijing liet maandag op zijn Weibo-account weten dat een aanklager is aangewezen om het politieoptreden tegen de Zeng's te onderzoeken. Eerder liet het openbaar ministerie in Stockholm nog weten dat er geen aanklager nodig was, omdat uit de feiten afdoende duidelijk was dat er van strafbare feiten geen sprake is.

UPDATE De diplomatieke rel heeft een nieuwe impuls gekregen door een item over de kwestie in Svenska Nyheter, een populair satirisch programma van de Zweedse publieke omroep. In het item dat vrijdagavond is uitgezonden is een video opgenomen, die zogenaamd moet dienen als instructie voor Chinese toeristen. Daarin worden bekende stereotyperingen gebruikt; een advies om niet te poepen op straat of de tip dat honden voor Zweden gezelschapsdieren zijn en geen lunch. Ook zegt de presentator dat in Zweden iedereen gelijk wordt behandeld, maar dat voor Chinezen een uitzondering wordt gemaakt.

Het staatspersbureau Xinhua wijdt maandag een commentaar aan de uitzending, dat door veel andere Chinese media is overgenomen. Hoewel het de schrijver duidelijk is dat het om een satirisch programma gaat, legt hij Svenska Nyheter langs een journalistieke meetlat. Hij verwijt de makers dat zij alle journalistieke afstand en objectiviteit hebben laten varen en vooringenomen en zelf racistisch berichtgeven. Bekijk het programma op YouTube (in het Zweeds, maar het laatste gedeelte spreekt voor zichzelf).