Q&A: Prof Frank Pieke over China in Nederland

U onderzoekt het moderne China sinds 1986. Is er een onderwerp waar u in die tijd anders over bent gaan denken?

Dat moet de positie van de communistische partij zijn. In 1989 dacht ik nog dat het niet lang kon duren voordat de partij serieus in de problemen zou komen. Dat is duidelijk niet het geval geweest. De positie van de partij is sterker dan ooit.

 

Is in Nederland de aandacht voor en kennis van China in de afgelopen decennia veranderd?

In zijn algemeenheid weet men nu wel meer. Het is ook makkelijker om kennis op te doen door internet of door zelf te reizen. Maar de kennis blijft verkokerd; richt zich ofwel op economie, politiek of cultuur. En een brede kennis buiten de stereotypen blijft een moeilijk verhaal. Men blijft vaak steken in de bekende narratieven die in essentie twee uitersten vormen: China als bedreiging of het beloofde land. China is in bepaalde opzichten zoals wij zouden willen zijn. Tegelijkertijd projecteren wij veel angsten op China, ook als die niet zoveel met dat land te maken hebben."

 

De Nederlandse overheid heeft een Chinabeleid dat zich beperkt tot handelsdiplomatie. Is dat wel voldoende gezien de vele manieren waarop we China op het wereldtoneel tegenkomen?

Daar wordt aan gewerkt, waarbij het onderwerp ditmaal breder zal worden ingekaderd: veiligheid, militair, onderwijs, economie... China is veel meer onderdeel van onze maatschappij dan ooit tevoren. Dan kun je je niet alleen tot de handel beperken. Ik hoop alleen niet een terugkeer naar de koopman en de dominee. Dat zou een heilloze stap terug naar de 20ste eeuw zijn. Wij gaan China niet veranderen.

 

Internationaal is er veel aandacht voor de 'lange arm van Beijing'; de groeiende invloed en bemoeienis van de Chinese overheid in het buitenland. In hoeverre is in Nederland sprake van Chinese pogingen beleid of de publieke opinie te beïnvloeden?

Die vraag kan ik helaas niet beantwoorden. Zolang de AIVD hier niet thuis geeft blijft het gissen. De vraag is ook: waar houdt informeren en reclame op en begint propaganda en beïnvloeding? We weten dat Chinese studenten werden opgetrommeld bij het staatsbezoek van Xi. Dat Chinese studenten werden gestimuleerd zich te laten horen bij de uitspraak van het Hof van Arbitrage (over de Zuid-Chinese Zee; red). Dat gaat allemaal op een krukkige manier en volledig in de openbaarheid. Daar lig ik niet wakker van. Of er ook illegaal en heimelijk dingen gebeuren? Geen idee. Ik heb het idee dat China zich meer richt op industriële spionage.

 

Uw nieuwe werkgever Merics was eerder dit jaar onderwerp van discussie. Als we partijtabloid Global Times mogen geloven is Merics-onderzoek over China vooringenomen, te politiek en weinig objectief. De krant suggereerde zelfs dat daarom de leiding van het instituut is vervangen. Hoe duidt u die kritiek?

Dat laatste is pertinent onjuist. Sebastian Heilmann heeft zelf ontslag genomen en dat heeft niets van doen met een Merics-rapport over de lange arm van Beijing. De Chinezen hebben blijkbaar de pik gehad op Heilmann en ze grepen zijn vertrek aan om een rapport over China's groeiende invloed in de wereld te diskwalificeren. Maar dat rapport staat niet op zichzelf. Als je in het huidige tijdsgewricht iets negatiefs zegt over China's invloed in de wereld, dan krijg je een groot podium. Het is de flavour of the day. De discussie over China's opkomst gaat tegenwoordig alleen nog maar over veiligheid. Als je praat over legitieme economische belangen dan wordt je weggezet als naïef of dom of voor te weinig kritisch uitgemaakt. Misschien wilde men vanaf Chinese kant een voorschot nemen op wie dan ook hem op ging volgen. Nou, dat blijk ik dus te zijn.

donderdag 27 september 2018