Omstreden huzarenstukje open (maar niet voor allen)

Met een korte plechtigheid opende Xi de nieuwe verbinding die drie grote steden met elkaar verknoopt. Hij hoefde er niet eens voor naar de brug zelf, want de ceremonie had plaats in een zaaltje van het immigratiekantoor in Zhuhai. Nadat Xi de woorden had gesproken dat de verbinding officieel was geopend -veel meer zei hij eigenlijk niet-, was op een scherm achter hem vuurwerk te zien.

Geen spektakel dus. Opvallend, want de verbinding is een technisch hoogstandje. Met 55 kilometer in totaal, waarvan 29,6 kilometer over de monding van de Parelrivier, is het de langste zeebrug ter wereld, bestaande uit drie delen: twee hangbruggen vanuit beide oevers naar twee kunstmatige eilanden en een 6,7 kilometer lange tunnel in het midden. Bovendien heeft de verbinding een grote symbolische functie: het verbindt twee speciale autonome regio's -een voormalige Britse en een Portugese kolonie- met het Chinese vasteland.

Gaap-camera's

De vorm van de pylonen van de hangbrug zijn geïnspireerd op de bedreigde witte dolfijn. De slingerende route van de elegante brug moet juist weer een slang in het water symboliseren. Voor de bouw is 400.000 ton staal gebruikt; evenveel als 60 Eiffeltorens. Het ontwerp is bestand tegen tyfonen tot 340 kilometer per uur, aardschokken en de aanvaring van een zeeschip.

Op de tolbrug houdt men rechts, de rijrichting van het Chinese vasteland. Pas vlak voordat de brug Macau of Hong Kong bereikt wisselt men van rijbaan; stoplichten moeten het kruisen van de twee keer drie rijstroken mogelijk maken. Een Nederlandse architectencombinatie had voorgesteld de rijbanen elkaar ongelijkvloers te laten kruisen, maar voor deze futuristische oplossing hebben de Chinese autoriteiten dus niet gekozen. Wel zijn er technische noviteiten, zoals gaap-camera's die alarm slaan als bestuurders tijdens de oversteek vermoeid raken.

Voordelen

Op papier brengt de verbinding veel voordelen: de reistijd tussen Macau en Zhuhai aan de oostkant en Hong Kong aan de westkant van de riviermonding wordt verkort van vier uur over de weg en drie uur per ferry tot dertig minuten. Niet onbelangrijk gezien de ambitieuze plannen van elf grote steden in de Parelrivierregio om het Silicon Valley van China te worden (Greater Bay Area). Ook het toerisme moet een impuls krijgen vanwege de verkorte reistijd.

Woensdag zal de brug voor het publiek worden opengesteld, maar niet iedereen mag er zomaar overheen. Naast vrachtverkeer, mogen alleen autobezitters die nu al over een vergunning beschikken om de grens over te steken zelf over de brug rijden; dat zijn er 30.400 in Hong Kong en 20.000 op het Chinese vasteland. Andere reizigers moeten gebruik maken van shuttle-bussen.

Prestigeproject

Precies om deze reden denken deskundigen dat de verbinding nooit renderend zal worden. Er wordt al gesproken over een Witte Olifant, een prestigeproject zonder voldoende maatschappelijk nut. De autoriteiten zeggen dat op termijn meer verkeer op de brug zal worden toegelaten. Maar inmiddels ligt alweer een nieuwe brug over de Parelrivier op de tekentafel, veertig kilometer landinwaarts, voor de snelweg Shenzhen-Zhongshan.

Duur was de Hong Kong-Zhuhai-Macau-brug uiteindelijk zeker. Voor de verbinding was 15,7 miljard yuan uitgetrokken. De bouw begon op 15 december 2009 en zou in 2016 zijn afgerond. Dat is dus niet gelukt en ook het budget is niet gehaald. Uiteindelijk kost de brug 120 miljard yuan (bijna 18 miljard euro).

Maatschappelijke kosten

Tijdens de bouw zijn tenminste achttien bouwvakkers om het leven gekomen en honderden werkers gewond geraakt. Toen de brug bijna klaar was bleken betonblokken die de pylonen moeten beschermen af te brokkelen. Er kwam een onderzoek naar de veiligheid, maar volgens de autoriteiten is er niets aan de hand. Wel werden aannemers beboet omdat ze testresultaten hadden vervalst.

De witte dolfijn is helemaal uit het bouwgebied verdwenen. Dat betekent dat de bedreigde populatie in de riviermonding is afgesneden van soortgenoten op zee. Milieuorganisatie vrezen dat die situatie zich niet zal herstellen. Daarmee is de witte dolfijn in de Parelrivier ten dode opgeschreven.

Integratie

In Hong Kong bestaat veel weerstand tegen de brug. De kosten ervan worden verdeeld over de Chinese regering, Hong Kong en Macau volgens een verdeelsleutel die is gebaseerd op economisch nut. Maar veel burgers denken dat de bouw veel meer heeft gekost dan hij ooit zal opleveren.

Bovendien zien inwoners van Hong Kong de brug als een symbool van een groeiende invloed van de Chinese overheid in hun stad. Die wordt door de brug als het ware dichter bij het vasteland getrokken. Zo was er ook veel wantrouwen over de aansluiting van Hong Kong op het Chinese hogesnelheidsnet. Ook in gokparadijs Macau bestaat een beweging die zich inzet voor behoud van autonomie en meer democratie. Deze heeft echter minder draagvlak onder de burgers dan die in Hong Kong.