Bezoek Abe - mede mogelijk gemaakt door Trump

Donderdagmiddag arriveerden Shinzo Abe en zijn echtgenote Akie Abe in Beijing voor een driedaags officieel bezoek. Vrijdag staan ontmoetingen met de Chinese premier Li Keqiang en president Xi Jinping op het programma.

Officieel is Abe gekomen om de 40ste verjaardag van het verdrag van vrede en vriendschap te vieren. In 1978 zetten China en Japan formeel een streep onder de Tweede Wereldoorlog en normaliseerden hun betrekkingen. 

Territoriaal conflict

Desondanks bleef de oorlog en de oorlogsmisdaden die het Japanse leger in het bezette deel van China pleegde als een donkere wolk boven de relatie hangen. Beide landen maken bovendien aanspraak op een eilandengroep in de Oost-Chinese Zee, die Japan Senkaku en China Diaoyu noemt. Toen de Japanse regering in 2012 de omstreden rotspuntjes kocht van een Japanse zakenman, begon een nieuwe ijstijd in de relaties.

Hoewel Japan wantrouwig is over de regionale aspiraties en militaire opbouw van China, probeert het al langer de banden te ontdooien. China leek daar aanvankelijk geen zin in te hebben. Wie herinnert zich niet de ijzige ontmoeting tussen Xi en Abe in 2014? Xi moest als gastheer van de Apec-conferentie Abe wel begroeten, maar de mannen keken daarbij alsof ze poep moesten eten. Pas toen de Chinese economie begon te vertragen en steeds meer Japanse bedrijven aangaven niet langer in China te willen investeren, begon Beijing bij te draaien.

Handelsoorlog

Maar Abe's bezoek is vooral te danken aan Donald Trump. Die ontketende een handelsoorlog tegen China en grijpt alles aan om de Chinezen neer te zetten als onbetrouwbare profiteurs. Andersom is Japan onzeker of het nog wel op bondgenoot Amerika kan rekenen als het erop aankomt. Bovendien werd Tokio onaangenaam verrast door Amerikaanse importheffingen op Japans staal en vreest het invoertarieven op auto's.

Onder druk wordt alles vloeibaar. In mei bezocht premier Li Japan en nodigde Abe uit voor een tegenbezoek. Zelfs het jaarlijkse offer dat Abe vorige week aan de omstreden Yasakuni-tempel zond, leverde dit keer geen onvertogen woord van de Chinese regering op. Dit bezoek moet een succes worden.

Nieuwe koers

In de Japanse media werd al van een nieuwe start van de bilaterale relatie gesproken. Dat heeft te maken met de boodschap dat er na veertig jaar een einde komt aan de Japanse ontwikkelingshulp voor China. Sinds 1978 pompte de Japanse regering 3,65 biljoen yen in het programma (28,5 miljard euro), het meeste in de vorm van leningen met lage rente.

Ontwikkelingshulp is natuurlijk potsierlijk als je bedenkt dat China al in 2010 Japan heeft ingehaald als tweede economie ter wereld. Nu is de tijd rijp om er eindelijk een streep door te halen en kunnen beide landen op voet van gelijkwaardigheid verder. In plaats van het fonds wil Japan samen met China investeren in de infrastructuur van opkomende economieën in Azië. De hoofdprijs zou zijn als dat onder de noemer van het Gordel- en Weginitiatief kan; Tokio wilde daar tot nu toe niet van weten.

Handel, handel en handel

Verder staat vooral de handel op de agenda. In het voetspoor van de Abe's zijn 500 Japanse topmannen uit het zakenleven meegekomen. Volgens persbureau Reuters liggen er 50 overeenkomsten klaar om getekend te worden op het gebied van energie, gezondheidszorg, financiële dienstverlening en autoindustrie.

China zoekt Japanse investeerders; Japan wil graag dat China de grenzen weer opent voor voedsel uit de regio rond Fukushima. Volgens Japans onderzoek bestaat er geen gevaar meer dat voedsel dat rond de beschadigde kerncentrale is geproduceerd radioactief besmet is. Maar vooral vinden ze elkaar in hun afkeer van protectionisme en hun streven naar globalisering - net zoals China is ook de Japanse economie sterk exportgedreven.

Pandadiplomatie

Zelfs op militair gebied worden uitwisselingen hervat. In mei spraken Li en Abe al af dat er een hotline tussen Tokio en Beijing komt zodat in het geval van crisis of incidenten militairen rechtstreeks met elkaar informatie kunnen uitwisselen. Dit keer zal er ook worden afgesproken dat marineschepen bij elkaar op vlootbezoek gaan.

Mocht het allemaal volgens verwachting verlopen, dan stemt China in met de uitleen van een nieuw pandapaar aan Japan. Mogelijk kunnen onderhandelingen worden opgestart over het gezamenlijk exploiteren van gasvelden in de Oostchinese-Zee. En misschien, heel misschien accepteert Xi direct Abe's uitnodiging om volgend jaar naar Tokio te reizen.