Emoties lopen op in aanloop naar referendum Taiwan

Bent u het ermee eens dat Taiwan in internationale sportevenementen, inclusief de Olympische Zomerspelen van 2020 in Japan, onder de naam Taiwan moet meedoen? Dat is vraag zeven van tien kwesties waarop Taiwaneze kiezers zaterdag in het stemhokje hun mening geven.

Wat op het eerste gezicht misschien een woordenspel lijkt, staat symbool voor iets groters: kan Taiwan zich internationaal presenteren zoals ze zelf wil of moet ze zich schikken naar hoe daar in Beijing over wordt gedacht? In feite is het referendum een eerste stap naar het herpakken van autonomie.

Toorn van China

Dit is precies de reden waarom het referendum op het Chinese vasteland met argusogen wordt gevolgd. Daar wordt Taiwan als een afvallige provincie beschouwd die met het moederland moet worden herenigd, zo nodig met geweld. Op een eigenzinnige koers van Taiwan zit de Chinese regering niet te wachten.

Veel Taiwanezen vrezen de toorn van China, mocht een meerderheid zich positief over de vraag uitspreken. Zelfs sporters die zich voorbereiden op de Olympische Spelen hebben hun regering opgeroepen het referendum af te gelasten. En als het toch doorgaat kunnen burgers beter tegen stemmen, vinden die sporters, uit vrees dat het IOC Taiwan van deelname uitsluit. 

Zelfbeschikking

Hoe hoog de emoties over het zelfbeschikkingsrecht van Taiwan kunnen oplopen bleek ook afgelopen weekend bij de uitreiking van de Golden Horse Awards, de prijzen voor de beste Chineestalige films. Toen de Taiwanese filmmaakster Fu Yue in haar dankwoord zei dat ze hoopte op een "onafhankelijk Taiwan" waren de rapen gaar. Op televisiebeelden was precies te zien wie van de feestelijk geklede gasten uit Taiwan of van het vasteland kwam. De eerste groep applaudiseerde, de tweede draaide geërgerd met de ogen.

Toen vervolgens de Chinese acteur Tu Men fijntjes zei dat hij vereerd was aanwezig te zijn "in Taiwan, China", was het precies andersom. Hoezeer de stemming onder het nulpunt was geraakt bleek toen de Chinese actrice en juryvoorzitster Gong Li het vertikte op het podium te komen. De Chinese tv-kijker was er toen allang niet meer bij; de rechtstreeks uitzending ging op het vasteland direct op zwart nadat Fu het O-woord had genoemd.

Eén China-beginsel

Hoewel Taiwan al bijna 70 jaar de facto als een zelfstandige natie functioneert, is het dat in de praktijk niet. Formeel behoren het vasteland en Taiwan tot hetzelfde land. De Volksrepubliek heeft er de afgelopen decennia voor gezorgd dat zij internationaal als het bestuur van heel China wordt beschouwd.

Met name Taiwanese jongeren verzetten zich daar tegen. Ze begrijpen niet waarom Taiwan wel aan internationale evenementen mag deelnemen, maar zijn nationale vlag, het volkslied en zelfs de naam verboden zijn. 

Internationaal isolement

De vorige Taiwanese president, Ma Ying-jeou, stond open voor een praktische samenwerking met China. Het leidde tot normalisering van allerlei dagelijkse zaken, zoals het postverkeer en directe lijnvluchten. Maar veel Taiwanezen maakten zich zorgen dat al te warme banden tot een hereniging zouden leiden.

Met dat verkiezingsthema werd in 2016 de huidige president Tsai Ing-wen gekozen. In Beijing is men ervan overtuigd dat zij de onafhankelijkheid wil uitroepen. Sindsdien doet de Chinese regering zijn uiterste best om Taiwan te isoleren. Bondgenoten worden weggekocht, internationale organisaties onder druk gezet om Taiwan buiten de deur te houden of waar dat niet haalbaar is alleen op Chinese voorwaarden toe te laten.

Rugbydiplomatie

Ook het sportveld is zo'n diplomatiek mijnenveld. Eerder dit jaar liep China al te hoop tegen het toekennen aan Taiwan van een rugbytoernooi voor landen in de regio. Kinderachtig, want rugby is een volstrekt onbeduidendende sport in Azië. Volgens Chinese zijde is het hoog tijd dat de sport wat aandacht krijgt en daarom moeten de organisatierechten snel van Taiwan aan China worden overgedragen.

Het IOC heeft inmiddels al drie keer gewaarschuwd dat Taiwan zijn lidmaatschap van de olympische familie kan verliezen als het een naamswijziging doorzet. Volgens Taiwanese sportjuristen zou het IOC-handvest juist voorschrijven dat landen daar zelf over gaan. Veel landen zijn Taiwan in het verleden voorgegaan. Ze wijzen er bovendien op dat Taiwan in 1960, 1964 en 1968 al onder die naam deelnam aan de Olympische Spelen. Later werd dat weer Republiek China, totdat de Volksrepubliek China in 1981 het IOC overtuigde dat die naam moest worden gewijzigd in Chinese Taipei.