Q&A: Jude Woodward over een nieuwe koude oorlog

De VS en China zijn vorige week een negentig dagen durend bestand in de handelsoorlog overeengekomen. Hoe waarschijnlijk is het dat zij overeenstemming bereiken de handelsoorlog te beëindigen?

"Trump lijkt niet te begrijpen wat tarieven zijn. Hij doet alsof het een heffing is voor Chinese producenten. Maar die betalen geen cent. Ze worden opgebracht door Amerikaanse producenten en winkeliers. Dus je hebt de tegenstelling van een president die zich voortdurend op de borst slaat vanwege belastingverlagingen, die in feite een nieuwe belasting invoert voor Amerikaanse bedrijven die hun prijzen natuurlijk doorberekenen aan de consument.

Binnen de Amerikaanse regering bestaat verdeeldheid over het nut van een handelsoorlog met China. Peter Navarro, senior handelsadviseur, en handelsminister Robert Lighthizer hebben de president blijkbaar overtuigd. Maar minister van financiën Steve Mnuchin staat voor een meer verzoenende koers en hij heeft medestanders binnen zowel de overheid als het zakenleven. Het lijkt erop dat nu de consequenties van de tarieven merkbaar worden, de stemmen om tot een oplossing te komen aan kracht hebben gewonnen waardoor een wapenstilstand tijdens de G20 mogelijk werd.

De vraag is niet of delen van de huidige Amerikaanse regering een handelsoorlog met China wil voeren. Want dat willen ze. De vraag is wat de economische gevolgen voor de VS zelf zijn en wat Trumps stemmers daar van merken. Vergeet niet dat Trump een enorme electorale pragmaticus is. De druk op Trumps handelsbeleid is van beide kanten zo extreem groot, dat het domheid zou zijn de uitkomst nu al te voorspellen."

 

U schrijft in uw boek dat de Amerikanen erop uit zijn de opkomst van China te voorkomen of in ieder geval te vertragen. Zijn ze daar niet eenvoudigweg te laat mee?

"De elite die het buitenlands beleid bepaalt heeft een arrogant uitgangspunt: Amerika's leiderschap is de basis voor een stabiele wereldorde en moet daarom tegen elke prijs worden verdedigd. Dit betekent dat de opkomst van alle uitdagers moet worden voorkomen, ongeacht hun sociale, economische of politieke systeem. Die vastberadendheid is nog groter bij uitdagers die zich niet aan het imperialistische raamwerk willen conformeren, zoals de Sovjet-Unie of China.

China probeert confrontatie met de VS te vermijden en is bereid compromissen te sluiten, zolang het in staat wordt gesteld zich verder te ontwikkelen zodat het doel van een 'gemiddeld welvarende samenleving' kan worden bereikt. Het zoekt een compromis waarbij het vermogen te groeien en eigen keuzes over zijn toekomst te maken niet wordt aangetast.

China is bereid de import van Amerikaanse producten te laten groeien om zo de handelsbalans meer in evenwicht te brengen, in plaats van dat het zal accepteren dat de eigen export naar Amerika zal verminderen. Een typische Chinese win-winoplossing.

Dat voorstel is door de Amerikanen afgewezen. In plaats daarvan kwamen er aanvullende eisen die onrealistisch of volstrekt onaanvaardbaar zijn. Dat bewijst dat het handelstekort helemaal niet Trumps grootste probleem was. Hij wil China's opkomst tot stand brengen.

 

Maar zelfs dat gaat bepaalde groepen die het Amerikaans buitenlands beleid vormgeven niet ver genoeg. In 2015 verscheen een rapport van de raad voor buitenlandse betrekkingen. Daarin staat dat "alleen een totale ineenstorting van de Chinese staat" voldoende zal zijn om de belangen van de VS te garanderen.

De contouren van wat zoiets in de praktijk betekent zag je bij de vernietiging van de Sovjet-Unie in 1992. Die behelsde niet alleen de economie, maar zelfs het opknippen van het land. De Amerikaanse steun voor separatistische stromingen in Taiwan, Tibet, Xinjiang, Hong Kong en zelfs het creëren van zo'n stroming in Binnen-Mongolië kun je in dit licht zien.

Het is te laat voor de VS om dat te bereiken door externe druk op China. De strategie is om dit te bereiken door de interne spanningen binnen China op te voeren. Het beleid probeert externe problemen te vergroten om zo de economische groei te belemmeren en tegelijkertijd de Chinezen te dwingen hun uitgaven aan defensie op te voeren. Daarnaast wil het krachten versterken binnen de private sector die lucratieve zaken doet in het westen, maar bang is dat China wordt buitengesloten als het de regels van het westen niet accepteert. Tenslotte blijft men hopen op een Chinese Gorbatsjov, die zich vrijwillig overgeeft aan de VS."

 

Niet alleen de Amerikanen, ook de Europeanen hebben zeventig jaar geprofiteerd van de Pax Americana en Washington Concensus. Wat gaat een multipolaire wereld voor ons betekenen?

"De Pax Americana loopt op zijn eind; niet door de opkomst van China, maar door Trumps unilaterale America First-benadering. Het systeem was gebaseerd op het idee dat de VS zijn macht in zou zetten voor het algemeen belang door multilaterale instituties als de VN en het IMF te steunen en zo een nieuwe wereldoorlog of een grote depressie te voorkomen en waarbij de grote landen de belangen van de kleintjes zouden respecteren.

In de praktijk is dit niet helemaal uit de verf gekomen, omdat in de praktijk het algemeen belang toch vaak werd vertaald naar het belang van de VS en zijn bondgenoten. Maar helemaal holle retoriek was het ook weer niet. Het systeem mag dan aan revisie toe zijn, het alternatief van buitenlandse politiek op basis van winner takes all en een economisch beleid dat erop neerkomt je buren uit te buiten is allerminst aantrekkelijk.

Trumps aanpak kan op kritiek rekenen bij zijn bondgenoten, maar die houden zich publiekelijk stil omdat ze economisch en strategisch van de VS afhankelijk zijn. China presenteert een alternatief geopolitiek raamwerk dat veel meer lijkt op wat de partijen in de na-oorlogse periode voor ogen hadden en dat de belangen van iedereen nastreeft, niet alleen die van het westen.

Xi Jinping spreekt vaak over "de gezamenlijke toekomst van de mensheid" als overkoepelend thema. Hij betoogt dat alle landen verschillende belangen, taal en cultuur hebben, maar dat ze allemaal bijdragen aan de rijkheid van de mensheid als geheel. Hij vergelijkt dit met rivieren die allemaal een oceaan voeden.

 

Toch streeft China niet naar het vervangen van de Pax Americana door een Pax Sinica. Ten eerste omdat het een werkelijk multilateralisme voorstelt dat het belang van iedereen nastreeft. Ten tweede zou China dat nooit af kunnen dwingen. John F. Kennedy heeft weleens gezegd dat de Pax Americana niet is afgedwongen door Amerikaanse oorlogswapens. In werkelijkheid werd het mogelijk gemaakt door de grootste oorlogsmachine die de wereld ooit gezien heeft. Ten derde is de mondiale slagkracht van de Chinese economie onvergelijkbaar met die van de VS in 1945. Toen was de Amerikaanse economie groter dan die van alle Europese landen, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië samen. Zelfs als de Chinese economie de Amerikaanse in omvang zal overtreffen -als het dat al niet doet-, is de Chinese dominantie in het economisch systeem van de wereld veel kleiner dan die van de VS toen.

Dat een Pax Sinica een Pax Americana vervangt is gewoonweg ondenkbaar. China voelt zelf niet de behoefte om de wereldorde te domineren en het is militair en economisch niet in de positie om het te realiseren. Het einde van de Pax Americana zal ofwel leiden tot chaos en conflicten, ofwel een nieuw, multilateraal systeem gesteund door landen die het welzijn van de mensheid nastreeft. China wil het laatste."

 

Is China eigenlijk wel klaar voor een rol als verantwoordelijke wereldmacht?

"China is daar niet alleen toe in staat en klaar voor, het laat het in de praktijk al zien. Kijk bijvoorbeeld naar het compromis dat het met de Filipijnen heeft bereikt over gezamenlijke exploitatie van olie en gas in betwiste delen van de Zuid-Chinese Zee. Kijk hoe China bijdraagt aan ontwikkeling en hulp in Afrika, zonder koloniale plundering. De Nieuwe Zijderoute kan in potentie tot groei en ontwikkeling in heel Azië leiden. En China heeft een hoofdrol gespeeld bij het redden van het klimaatakkoord toen Trump wegliep."

 

Hoe zou de Europese Unie met deze veranderende situatie om moeten gaan?

"Er zijn veel interne en externe krachten die op de EU worden uitgeoefend. Een daarvan is de bemoeienis van Trump en zijn Alt-Right-strijders met de Europese politiek. Zijn voormalige campagneleider Steve Bannon is veel in Europa en steunt extreem-rechtse, anti-Europese politiek krachten.

Van Trump is bekend dat hij niet van multilateralisme houdt. Hij denkt dat de VS als bovenliggende partij beter af is door bilaterale akkoorden te sluiten. Die vijandigheid betreft ook de EU, die hij intrinsiek onrechtvaardig noemt. 

In deze context zou het van domheid getuigen om zelf tarieven of andere handelsbarrières in te voeren vanwege onenigheid over de handel met China. In werkelijkheid delen de EU en China een belang bij vrije wereldhandel en tegen het groeiende protectionisme van de VS.

Tot nu toe koestert de EU zijn goede relaties met China, wat beiden ten goede komt. In het Verenigd Koninkrijk zien we dat de regering vanwege de Brexit nauwe relaties met de VS nastreeft en daarom de anti-Chinese retoriek van Trump overneemt. Dit is niet in het belang van Europa. Het is te hopen dat de EU zijn koers vasthoudt en goede relaties met China blijft nastreven."

 

U toont zich zeer kritisch over de VS. Maar China is natuurlijk niet alleen een willoos slachtoffer, maar ook een actor. Wat kan China bijdragen aan een vreedzame multipolaire wereld?

"Ik probeer tegenwicht te geven aan de manier waarop China in het westen wordt neergezet als een probleem; een kracht die de status quo van de door ons geordende wereld agressief ondermijnt. Veel problemen in het westen zijn echter niet door China veroorzaakt.

Natuurlijk is China niet perfect. Het overreageert soms in reactie op vermeende dreigingen. Waarschijnlijk heeft het economische concurrenten een beetje onrechtvaardig behandeld. Misschien zijn sommige Chinese bedrijven laks als het om het eerbiedigen van intellectuele eigendomsrechten gaat. Ik wil niet beweren dat iedere kritiek op China ongefundeerd is.

Maar al met al denk ik dat China meer onrecht wordt gedaan dan dan het zelf doet. Daarvoor heb ik in mijn boek het bewijs verzameld. Om de balans te herstellen en het anti-Chinese beleid van de VS duidelijk te maken.

ik denk dat China al in de praktijk laat zien wat het kan bijdragen aan een stabiele, vreedzame wereld. Stel het belang van je eigen land niet boven dat van anderen en wees bereid compromissen te zoeken. Bemoei je niet met de binnenlandse kwesties van andere landen, ook al ben je het er niet mee eens. Probeer andere landen vooruit te helpen langs de weg van economische ontwikkeling.

China is allang bezig een multipolaire wereld te bouwen. Om dat vreedzaam te bereiken moet de VS zijn koers veranderen, niet China."

 

Meer weten over het boek China tegen Amerika; De nieuwe Koude Oorlog? van Jude Woodward of het boek gelijk bestellen? Klik dan hier. 

 

UPDATE - Jude Woodward is op 26 april 2020 overleden. Zij was al enige tijd ernstig ziek.

maandag 10 december 2018