Recensie: Scherpe blik door een gekleurde bril

In augustus 2017 verscheen The US vs China; Asia’s New Cold War? Nu anderhalf jaar later de Nederlandse vertaling is gepubliceerd is pas goed duidelijk geworden hoe scherp auteur Jude Woodward het bij het schrijven van haar boek heeft gezien.

Veel van wat zij toen signaleerde of voorspelde is inmiddels volop zichtbaar. Of het nu gaat om de handelsoorlog of het in diskrediet brengen van Chinese techbedrijven; Woodward beschrijft het allemaal al in haar boek. En volgens de auteur is het onderdeel van een Amerikaans masterplan om China’s opkomst te dwarsbomen.

 

Westers narratief

Historicus Woodward werkte een groot deel van haar werkzame leven voor de Londense burgemeester Ken Livingstone als adviseur internationale culturele uitwisseling. Zij begeleidde in 2008 de komst van de olympische vlam naar Londen en door dat project werd haar belangstelling voor de opkomst van China gewekt. Nadat Rode Ken dat jaar de burgemeestersverkiezingen had verloren van Boris Johnson, ging Woodward schrijven en was zij bijna negen jaar gastdocent in China.

Met haar boek wil zij het westerse narratief nuanceren dat China zich internationaal steeds assertiever opstelt en economische en territoriale expansie nastreeft. Zij probeert aan te tonen dat China een vredelievende opkomst prefereert en de yuans liever aan sociale en economische ontwikkeling uitgeeft dan aan bewapening. China streeft niet naar regionale macht, maar naar betrekkingen met wederzijds voordeel met zijn buurlanden. Net zoals het niet de VS uitdaagt, maar nieuwe betrekkingen op basis van gelijkwaardigheid wil ontwikkelen.

 

Amerika's exceptionalisme

In haar ogen zijn het juist de VS die een kwalijke rol spelen. Zij willen hun macht niet delen en proberen uit alle macht China verdacht te maken en andere landen tegen hen op te zetten. Zij stelt dat het buitenlands beleid van de VS is gebaseerd op het concept van exceptionalisme: Amerika’s belangen lopen parallel met die van de vrije wereld en daarom moeten de VS het wereldleiderschap in het algemeen belang op zich nemen. Woodward noemt dat een mythe; Amerika's leiderschap is niet gespeend van eigenbelang, vertoont imperiale trekken en als dat zo uitkomt worden westerse waarden als democratisering en mensenrechten verloochent.

In 1989 valt de Muur en wordt de Sovjet-Unie economisch, militair en territoriaal gecastreerd. Maar het communisme is niet dood –althans, niet op papier- en al snel wordt duidelijk dat China zich in hoog tempo ontwikkelt tot een economische reus. En zoals bekend komt met economische macht ook diplomatieke en militaire invloed. De Amerikanen spreken al snel over America’s Pacific Century en dat leidt in 2011 tot de veelbesproken Pivot to Asia.

 

Regime change

De huidige Amerikaanse focus op het Middenrijk (Washingtons buitenlandpolitiek heeft drie prioriteiten: China, China en China) is dus niet door Trump bedacht. Alleen liet zijn voorganger Obama zich afleiden door problemen in het Midden-Oosten en met Rusland.

Ook in Washington is het besef ingedaald dat het te laat is om de opkomst van China te voorkomen. Woodward beschrijft hoe Washington probeert China diplomatiek te isoleren, zijn legitimiteit te ontnemen, economisch uit te sluiten en militair onder druk te zetten. Allemaal in de hoop dat de Amerikaanse vertragingstactiek zo goed werkt dat er binnenlandse onrust ontstaat die het regime in Beijing destabiliseert en uiteindelijk ten val brengt. De chaos die dan zal volgen is voldoende om zeker te zijn dat China voorlopig geen uitdager van Amerika’s wereldwijde macht zal zijn.

 

Andere blik

Woodward beschrijft het allemaal nauwgezet en gedocumenteerd. Ze somt eindeloos beleidsstukken op van Amerikaanse denktanks, uitspraken van (vice-)ministers van het State Department en Pentagon-generaals. Ook zijn er aparte hoofdstukjes over hoe er in de hoofdsteden van China’s buurlanden over de schuivende machtsverhoudingen wordt gedacht.

De kracht van het boek is dat er nou niet eens niet met een westerse bril naar China’s opkomst wordt gekeken. Het is goed om je eens in de argumentatie van Chinese zijde te verdiepen. Niet per se om je te laten overtuigen, maar om met een andere blik te kijken naar wat er in de wereld gebeurt en beter te begrijpen hoe er in China op bepaalde ontwikkelingen wordt gereageerd.

 

Propaganda-idioom

Die kracht is echter ook Woodwards zwakte. De pendule slaat bij haar door naar de andere kant. Haar anti-Amerikaanse retoriek is nog wel te pruimen – de VS zijn soms ook hypocriet en opportunistisch in wat ze China verwijten. Maar Woodward stelt het Chinese idioom ervoor in de plaats en kiest onvoorwaardelijk partij. Dat begint op een gegeven moment te irriteren.

Een voorbeeld: Woodward signaleert enige gretigheid in de VS om op mensenrechtenschendingen in Tibet en Xinjiang te hameren en NGO’s te ondersteunen die dat aan de kaak stellen. Je zou het daarbij kunnen laten, maar Woodward gaat wel heel ver in haar begrip voor de overheidsrepressie in deze regio's. Ik wil maar zeggen: je kunt terecht kritisch zijn op westerse motieven om bepaalde misstanden aan de kaak te stellen, maar dat betekent natuurlijk niet dat die misstanden niet bestaan.

 

Pietje Bell van de wereldpolitiek

Woodward is veel te lief voor China en zet het land neer als een goedmoedige lobbes die louter het slachtoffer is van Amerikaanse manipulaties. Ze voert eindeloos Amerikaanse ijzervreters en haviken op om haar punt te bewijzen, maar is vergeten dat het regeringscentrum Zhongnanhai net zo goed niet louter door duiven wordt bevolkt.

Zij doet zichzelf hiermee schromelijk tekort. De soms pamflettistische stijl en woordgebruik dat we kennen van de partijpropaganda doet afbreuk aan haar geloofwaardigheid. Dat is jammer, want het boek is uitvoerig gedocumenteerd, munt analytisch uit en biedt een frisse blik op wat we voor onze ogen zien gebeuren: een nieuwe koude oorlog.

 

Amerika tegen China; Een nieuwe koude oorlog?

auteur: Jude Woodward. Uitgeverij Epo, Antwerpen.

ISBN 9789462671430

 

Meer info of direct bestellen kan hier.

vrijdag 15 februari 2019