Zes vragen over Italiaanse steun nieuwe Zijderoute

Italië steunt de Nieuwe Zijderoute? Dat is Marco Polo 2.0!

Als je het zo bekijkt is het geen toeval dat uitgerekend Italië als eerste Europese land zo'n akkoord ondertekent. De regering van premier Giuseppe Conte is voornemens deze week de intentieverklaring te sluiten als president Xi Jinping donderdag voor een bezoek in Rome arriveert. Daarin staat dan dat Italië het Chinese initiatief voor de Nieuwe Zijderoute ondersteunt. Zestig niet-Europese landen gingen Italië voor.

 

Stelt zo'n intentieverklaring wat voor?

Nee, op zichzelf is zo'n niet-bindende overeenkomst niet meer dan een paar velletjes mooie woorden met een nietje erdoor. Maar het is natuurlijk wel degelijk bedoeld als eerste stap. Hierna moet worden gesproken over concrete projecten. Premier Conte gaf direct een schot voor de boeg: hij zei dat Italië open staat voor Chinese investeringen in infrastructuur. Hij noemde zelfs twee havens die daarvoor in aanmerking komen: Genua en Triest. Algemeen wordt aangenomen dat Chinese yuans om de haven van Palermo erbovenop te helpen ook meer dan welkom zijn. Het zal wel geen toeval zijn dat president Xi tijdens zijn bezoek ook dit eiland aandoet.

Uiteindelijk draait het Gordel- en Weginititatief niet alleen om havens, maar ook om nieuwe wegen, spoorlijnen, luchthavens, pijpleidingen en telecommunicatie. Kortom, alles om de interconnectiviteit van China met de rest van de wereld vice versa te verbeteren.

 

Waarom hebben andere EU-landen en de VS daar bedenkingen bij?

Italië is niet zomaar een land. Het maakt deel uit van de G7, het overlegclubje van grote, westerse geïndustraliseerde landen. Het is de vierde economie van de Europese Unie (na de Brexit de derde EU-economie). En niet te vergeten NAVO-lid. Geen wonder dat men in Beijing zo'n vette vis als een diplomatiek succesje ziet.

In Washington beschouwt men het Gordel- en Weginitiatief niet als een economisch ontwikkelingsproject, maar als geopolitiek instrument van China om invloed in de wereld te verwerven. Daarom zouden westerse landen er niet aan mee moeten werken.

In Brussel ziet men in de Chinees-Italiaanse flirt vooral een poging om de Europese Unie uit elkaar te spelen. Met de intentieverklaring zouden de Italianen een Chinees Paard van Troje binnenhalen. Met andere woorden: er bestaan zorgen dat China invloed in Europa koopt en Italië zich als pleitbezorger van de Chinese zaak gaat opstellen.

Volgens Rome is daar geen sprake van. Premier Conte zegt dat zijn land er baat bij heeft de economische banden met China aan te halen, zonder dat de transatlantische relatie daar onder hoeft te lijden.

Bovendien, zegt Conte, is de Italiaanse beslissing helemaal in lijn met bestaand Europees beleid om de interconnectiviteit met Azië te verbeteren. "Om precies te zijn, wij ondersteunen dit beleid zoals geen enkele EU-lidstaat tot nu toe heeft gedaan in zijn relatie met China", aldus Conte. De vraag is of hij met dit antwoord iemand gerust stelt.

 

Wie heeft er gelijk?

Oei, iedereen wel een beetje. China pompt veel geld en moeite in de Nieuwe Zijderoute. Dat komt goed uit, want er is wereldwijd een enorme behoefte aan kapitaal om infrastructuur te verbeteren en uit te breiden. Het is geen wonder dat juist in relatief arme landen regeringen in de rij staan om hun investeringsplannen aan China voor te leggen.

Er valt veel te zeggen over hoe kansrijk het Gordel- en Weginitiatief is. Als je verwacht dat er een grote snelweg en spoorlijn van Beijing naar Rotterdam wordt aangelegd kom je bedrogen uit. Daaraan staan zoveel politieke en praktische bezwaren in de weg; dat zie ik niet zo snel gebeuren.

Wel verwacht ik dat allerlei deelprojecten in Azië, Europa en zelfs Afrika zullen worden gerealiseerd. Die zullen niet allemaal slagen, maar per saldo zal de economie in die landen daardoor worden versterkt. En daarmee ook het levenspeil van de mensen die daar wonen. Of wij nou meedoen of niet, er zit zoveel geld en belang achter, dat gaat gewoon gebeuren.

Dan kunnen wij onze bedenkingen hebben bij de achterliggende intenties van de Chinese leiders, vraagtekens hebben bij de financiële transparantie van die projecten en de sociale randvoorwaarden. Die zijn ook niet onterecht. Maar we gaan daar geen invloed op uitoefenen door langs de zijlijn hard boe te gaan staan roepen.

 

Moet Nederland ook meedoen aan de Nieuwe Zijderoute?

Nou, wij zouden ons daar in ieder geval snel een oordeel over moeten vormen. Al was het maar vanwege het belang voor de Nederlandse economie van de haven in Rotterdam en de luchthaven Schiphol. Die positie wordt niet onmiddellijk bedreigd door het Gordel- en Weginitiatief. Maar hij wordt op termijn ook niet versterkt door het te negeren in de hoop dat het allemaal wel meevalt.

Ik zal een voorbeeld geven. Op dit moment is het zo dat Toyota auto's en onderdelen bedoeld voor Kazachstan -een buurland van China- via Rotterdam bevoorraadt. Je kunt je wel voorstellen wat er gebeurt als de verbindingen tussen China en Centraal-Azië gaan verbeteren.

Het Chinese initiatief gaat veel betekenen allereerst voor China zelf, secundair voor de rest van Azië. De vraag is of we dat laten gebeuren, of dat we er deel van uitmaken, meepraten en meeprofiteren. Europa en Azië zijn weliswaar twee werelddelen; zij vormen nog altijd één continent. Het is niet zo gek dat we ons aanpassen aan verschuivende economische verhoudingen. Het oosten wordt nu eenmaal belangrijker voor ons.

 

Zijn er dan helemaal geen zorgen over Chinese invloed? 

Er wordt vaak gewezen naar Griekenland en Tjechië als landen die hun ziel hebben verkocht aan de Chinezen. Dat hebben ze dan wel voor een schijntje gedaan, want alleen vanwege een haven (Griekenland), een vliegveld, bierbrouwerij en een voetbalclub (Tjechië) zou je je soevereiniteit als staat toch niet hoeven op te geven.

De Chinese investeringen in deze landen vallen in het niet bij die in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland of Nederland. Dat zijn toch bepaald geen landen die plotsklaps pro-Beijing zijn geworden. Ik wil maar zeggen: je moet als regering ook een beetje een rechte rug hebben. Chinese investeringen en samenwerking zijn welkom, dat is ook in ons eigenbelang, maar dat betekent niet dat we nu allemaal vazallen van Xi zijn geworden.

Wat in dit verband wel belangrijk is dat we als Europa zoveel mogelijk met één mond blijven praten. Die fout hebben we al eens eerder gemaakt bij de Aziatische Infrastructuur Investeringsbank. Terecht zagen Europese regeringen het belang van dit Chinese initiatief in en het nut aan tafel te zitten als er over de investeringsbeslissingen van de AIIB wordt gesproken. Maar door een voor een zich aan te sluiten is de Europese invloed verdund.

Europa talmt al zolang over de Nieuwe Zijderoute, dat het niet gek is dat individuele landen ongeduldig worden. Als de discussie over steun aan en invloed op het Gordel- en Weginitiatief nu door Italië wordt aangejaagd, dan is het zaak voor de overige EU-landen om hier snel een lijn te trekken. Zodat we kunnen meedoen op onze voorwaarden.

woensdag 20 maart 2019