IJskoude Oorlog om poolgebied

De Noordpool is de nieuwe arena waar wereldmachten het tegen elkaar opnemen. Om het "aggresieve gedrag" van China en Rusland in te tomen zullen de Verenigde Staten hun aanwezigheid in het poolgebied vergroten. Dat zei de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo maandag in Helsinki op een bijeenkomst van de Arctische Raad (Arctic Council).

Hij kondigde een versterkte Amerikaanse militaire aanwezigheid aan, legeroefeningen, meer geld voor de kustwacht en wederopbouw van de ijsbrekervloot. "Omdat de pool een ongerept gebied is, betekent dat nog niet dat het een plek zonder regels is", zei Pompeo.

Smeltende poolkap

Door de klimaatverandering smelt de poolkap. Dat maakt het gebied - in ieder geval een deel van het jaar - toegankelijk. De zeebodem zit vol olie, gas en mineralen. De visgronden zijn rijk aan kabeljauw. En de zogeheten poolroute verkort de gemiddelde vaartijd tussen Azië en Europa met 40 procent (twee weken). Geen wonder dat veel landen interesse tonen.

De Chinese overheid zegt dat ontwikkeling van het gebied niet alleen de aangrenzende landen, maar de hele wereld aangaat. "We zullen ons niet bemoeien met binnenlandse aangelegenheden. Maar bij bovenregionale onderwerpen van het poolgebied zal China zich niet afzijdig houden en is bereid een constructieve rol te spelen", aldus een verklaring van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken. China investeerde in de afgelopen jaren al 90 miljard dollar in het poolgebied.

Schrikbeeld

De Amerikaanse minister dreef de spot met China's positionering als 'bijna-pool staat'. "Het Noordelijkste puntje van China ligt op 1.450 kilometer van de pool", sneerde Pompeo. "Er bestaan alleen poolstaten en niet-poolstaten. Er bestaat geen derde categorie en als China anders beweert geeft ze dat recht op helemaal niets."

De minister hield andere landen een schrikbeeld voor van China's bemoeienis: torenhoge schulden, corruptie, investeringen van lage kwaliteit en ongecontroleerde exploitatie van natuurbronnen die tot milieuschade zal leiden. Ook claimde hij dat China, onder het mom van civiel onderzoek, het gebied zal militariseren. "China's agressieve gedrag elders laat ons zien hoe ze het poolgebied zullen behandelen", aldus Pompeo.

Machtspolitiek

Pompeo mag dan gelijk hebben wat betreft zijn geografische kennis, maar verder was het een nogal hypocriete speech. Net zoals China de Amerikaanse presentie in de Zuid-Chinese Zee afkeurt, voelen de VS niets voor Chinese aanwezigheid in hun achtertuin. Dit is hogere machtspolitiek tussen de heersende en opkomende wereldmacht. Daarbij zijn alle middelen geoorloofd en wordt geen (drog)reden ongebruikt gelaten. Wat ook niet hielp is dat Pompeo weigerde te erkennen dat klimaatverandering een bedreiging vormt voor het poolgebied, waardoor een gezamenlijke slotverklaring in het water viel.

De acht buurlanden van de Noordpool - Canada, Denemarken (via Groenland), Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de VS -vormen samen de Arctische Raad. Hun territoriale wateren overlappen een groot deel van het Noordpoolgebied. Maar niet helemaal, in het midden is een gebied dat tot geen van de landen behoort. Dertien landen zijn als toehoorder aangesloten, waaronder Nederland. China verkreeg in 2013 de toehoorderstatus.