Vijf vragen over protesten in Hong Kong

Wat is er precies aan de hand?

Voor de derde keer in een week tijd vulden boze burgers de straten rond het regeringscentrum van Hong Kong. Dat was vorige week zondag en afgelopen woensdag ook al gebeurd. Volgens de organisatoren van het protest waren er zaterdag twee miljoen mensen op de been.

Dat getal moet je wel met een korreltje zout nemen. In Hong Kong overdrijven organisatoren meestal schromelijk de hoeveelheid deelnemers. De autoriteiten op hun beurt komen juist met veel te lage aantallen. Het echte getal ligt waarschijnlijk ergens tussen de twee miljoen en 340.000 personen.

Dat neemt niet weg dat uit foto's, filmpjes en luchtopnamen blijkt dat er ongelooflijk veel mensen op de been waren. Waarschijnlijk was het de grootste demonstratie sinds de overdracht van Hong Kong door de Britten aan de Chinezen in 1997. Er wonen 7,4 miljoen mensen in Hong Kong.

Waarom zijn de mensen zo boos?

De aanleiding is een uitleveringswet die het mogelijk maakt moordenaars en verkrachters uit te leveren aan onder meer het Chinese vasteland. Hong Kong heeft meerdere uitleveringsverdragen met allerlei landen in de wereld. Maar uitgerekend met een aantal landen en regio's in de buurt nog niet. Daar moet deze wet een einde aan maken.

Het stadsbestuur wijst op een recente zaak die veel stof deed opwaaien.Een inwoner van Hong Kong wordt ervan verdacht zijn vriendin te hebben vermoord op vakantie in Taiwan. Volgens de huidige regels kan hij niet worden uitgeleverd. Als de wet wordt ingevoerd wel.

Maar daar kan toch niemand tegen zijn?

Nee, maar het gaat de demonstranten dan ook niet om de uitlevering van een mogelijke moordenaar aan Taiwan. Ze zijn bang dat de wet gebruikt wordt om personen aan Chinese autoriteiten uit te leveren die kritisch zijn over China of zich verzetten tegen beslissingen die de vrijheden uithollen die inwoners van Hong Kong nu genieten. Eenmaal in China zullen zij zonder juridische bijstand worden verhoord, lopen zij kans te worden gemarteld en is er geen sprake van onafhankelijke rechtspraak. Kortom, eenmaal uitgeleverd hebben zij geen kans op een eerlijk proces.

Het stadsbestuur in Hong Kong stelt daar tegenover dat niemand zich zorgen hoeft te maken. Het uitleveringsverdrag is beperkt tot enkele zware categorieën misdrijven. zoals verkrachting en moord. Demonstreren of een pittig opiniestuk schrijven horen daar niet toe. Bovendien, zeggen de voorstanders, heeft de rechter altijd het laatste woord.

Maar hebben de tegenstanders daar niet toch een punt?

Het stadsbestuur van Hong Kong heeft de afgelopen vier jaar langs juridische weg geprobeerd politieke tegenstanders monddood te maken. En vanuit Beijing is invloed uitgeoefend om bestaande rechtsregels op een voor hun gunstige manier te interpreteren. Rechters in Hong Kong zijn daarin meegegaan. In die zin is het wantrouwen van de demonstranten zeker te begrijpen.

Het bestuur van Hong Kong krijgt nu de rekening gepresenteerd voor dat beleid. Zij hebben kritiek gesmoord, maar de onderliggende onvrede is niet weg. De bevolking is tot op het bot verdeeld over hoe het verder moet. Een substantieel deel van de bevolking vindt verdere toenadering tot China prima; zij zien daar in ieder geval economische voordelen van. Maar een even groot deel moet daar niets van hebben en vreest dat hun manier van leven wordt bedreigd.

Hoe moet het nu verder?

Er wordt veel gespeculeerd over hard ingrijpen door het Chinese leger. Dat zal de tijd van het jaar wel zijn; westerse media en analisten hebben de herdenking van 30 jaar Tiananmenplein nog vers in het geheugen. Het is echter onwaarschijnlijk dat zo'n scenario zal worden gevolgd.

Veel waarschijnlijker is dat het gaat zoals tijdens de Paraplu-opstand van 2014. Toen kwamen honderdduizenden mensen op de been nadat de politie een geweldloze demonstratie van studenten uit elkaar had geslagen. Dat zal nu niet gebeuren; de politie trad alleen hard op nadat relschoppers het parlementsgebouw bestormden. Verder doet het stadsbestuur enkele kleine concessies, wacht totdat het protest uitdooft en gaat dan door op de ingeslagen weg.

Dat is precies wat je de afgelopen dagen zag. Beijing bemoeit zich openlijk nergens mee. Het stadsbestuur bood excuses aan. De behandeling van het wetsvoorstel is tot nader order uitgesteld. Studentenleider Joshua Wong werd onverwacht vervroegd vrijgelaten. En iedereen zet zich schrap voor 1 juli. Dat is de dag dat de overdracht van Hong Kong van de Britten aan de Chinezen wordt herdacht. Dan zal duidelijk worden wie de langste adem heeft.