Waarom China wel/niet zal ingrijpen in Hong Kong

VOOR: toegeven is geen optie

Het protest in Hong Kong begon op 9 juni met demonstraties tegen een omstreden uitleveringswet. Hoewel het stadsbestuur een belangrijke concessie deed door het wetsvoorstel 'dood' te verklaren, bleef het protest aanhouden.

Er kwamen nieuwe eisen bij. Demonstranten verlangen het aftreden van de belangrijkste stadsbestuurder Carrie Lam. Ook wil de harde kern van demonstranten de vrijlating van iedereen die bij ongeregeldheden is aangehouden. Ook zouden zij niet vervolgd mogen worden wegens relschoppen.

Dit is geen optie voor het stadsbestuur. Het zou een signaal afgeven dat niet de staat, maar de straat regeert. In hun ogen is dan het einde zoek en eerlijkheid gebiedt te zeggen dat veel regeringen dat zo zouden zien. Als de demonstranten onhaalbare eisen blijven stellen, houdt het een keer op.

 

VOOR: genoeg is genoeg

Sinds het begin van demonstraties zijn negen weken verstreken. Van uitdoving van het protest lijkt nog geen sprake. In tegendeel. In plaats van alleen in het weekend wordt nu vrijwel iedere dag geprotesteerd. Ook roeren steeds meer beroepsgroepen zich.

De economische schade van de demonstraties wordt daarmee groter. Het aantal toeristen dat Hong Kong bezoekt begint bijvoorbeeld af te nemen. Toerisme is een belangrijke inkomstenbron voor de stad. Niet alleen voor hoteliers, maar ook voor winkeliers, restauranthouders en taxichauffeurs.

Ook de grootschalige inzet van politiepersoneel kan niet oneindig doorgaan. In de berichtgeving ligt de nadruk op politiegeweld, maar je moet niet onderschatten wat agenten zelf voor hun kiezen krijgen. Uiteindelijk doen zij ook maar gewoon hun werk. Op een gegeven moment houdt hun motivatie om als kop van jut te fungeren op.

 

VOOR: er gaan doden vallen

Het grootste deel van de demonstraties is geweldloos verlopen. Maar er is een groep extremisten die weken geleden al aankondigde dat zij strategische escalatie nastreeft. Zij vinden dat geweld de enige optie is om in Hong Kong verandering te bewerkstelligen.

Als de gewone demonstranten hun spandoeken oprollen en schor naar huis gaan, gaan zij nog even door. Zij zoeken de confrontatie met de oproerpolitie door overheidsgebouwen aan te vallen. De politie moet daar wel op reageren. De extremisten zien natuurlijk ook dat juist die beelden de internationale voorpagina's en journaals halen en het beeld over de situatie in Hong Kong kleuren.

Op 20 juli deed de politie van Hong Kong een inval in een verlaten fabriek en vond daar explosieven, molotov cocktails en zelfgemaakte steek- en slagwapens. Ook werden daar pamfletten tegen de uitleveringswet aangetroffen. Er is veel gekibbeld over de vraag of de vondst authentiek is of een opzetje. Eén ding is zeker: als er doden gaan vallen is het moment dichtbij dat het stadsbestuur hulp moet inroepen van de centrale overheid in Beijing.

 

VOOR: burgers komen tegenover elkaar te staan

Je zou het niet zeggen als je massale demonstraties ziet, maar er is een substantiële groep burgers die niet zo nodig de straat op hoeft. Zij zijn pro-Beijing, bijvoorbeeld omdat ze daar economisch voordeel bij hebben. Minder burgerrechten vinden zij daarvoor een acceptabele prijs.

Drie weken geleden was er opeens een groep in witte shirts gehulde mannen die op een metrostation insloeg op burgers die terugkeerden van een demonstratie. Wie deze knokploeg heeft samengesteld of ingehuurd is onbekend. In opdracht van de overheid, zeggen veel mensen. Maar dat zakenlui die de demonstraties spuugzat zijn de portemonnee hebben getrokken klinkt ook logisch.

De Chinese overheid heeft afgelopen week gezegd dat de zwijgende meerderheid maar eens op moet staan tegen de demonstranten die de stad lam leggen. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling. Als groepen burgers tegenover elkaar komen te staan, houdt gewone rellenbestrijding op en blijft er weinig anders over dan de noodtoestand af te kondigen.

 

VOOR: geweld slaat over naar het vasteland

Tot nu toe zegt de Chinese overheid dat de demonstraties een zaak van de lokale overheid zijn. Maar dat wordt zeker anders als ook op het vasteland onrust ontstaat. Er bestaat in China veel sluimerende onvrede. Over landgebruik. Slechte arbeidsomstandigheden. Lage pensioenen. Milieuvervuiling.

Doorgaans weet de overheid dat effectief te managen met een mengeling van geduld, geld en kleine concessies. Als dat niet werkt wordt onrust hardhandig de kop ingedrukt. Iedere Chinees verwacht niet anders. In die zin is de kans dat zij overheidsingrijpen in Hong Kong toejuichen groter dan dat de onrust overslaat.

Gevaarlijk wordt het als de situatie in Hong Kong leidt tot instabiliteit in Xinjiang en/of Tibet. De eenheid van het land is een open zenuw voor de Chinese leiders. Als separatistische krachten veel burgers weten te mobiliseren wordt de drempel om in te grijpen aanmerkelijk lager. In de betrokken regio's. Maar ook in Hong Kong. Onafhankelijkheid is een rode streep voor China.

 

TEGEN: geduld is een schone zaak

Een beproefde methode om met onrust te beteugelen is de tijd zijn werk te laten doen. Zo ging het in 2014 met de paraplu-opstand ook. Nadat de politie op een studentendemonstratie had ingeslagen, gingen veel burgers verontwaardigd de straat op.

De overheid had zijn lesje geleerd en liet de politie terughoudend optreden. Na een paar weken verslapte de aandacht. Alleen de meest fanatieke demonstranten bleven nog over. Uiteindelijk vroeg het stadsbestuur de rechter om toestemming om hun wegblokkades op te breken. Eenmaal langs de kant van de weg keek niemand meer om naar de protestanten met hun spandoeken.

Uiteindelijk duurde Occupy Hong Kong 84 dagen. En gingen er per saldo veel meer mensen de straat op dan nu het geval is. De limiet is dus nog niet bereikt. China zal op zijn minst 1 oktober willen afwachten, als het 70-jarig bestaan van de Volksrepubliek grootst wordt gevierd met veel internationale gasten.

 

TEGEN: een nieuwe koude oorlog

Het bloedige neerslaan van de Tiananmenopstand in 1989 werd door veel westerse landen veroordeeld. China kwam een aantal jaren in een diplomatiek vacuüm terecht. Ook economisch leed het schade, door sancties, verminderde investeringen en afnemend toerisme.

De kans dat er nu ook een brede internationale coalitie bereid is China te straffen is minder groot dan toen. De realiteit is dat het grootste deel van de wereld weg zal kijken als het Volksbevrijdingsleger orde op zaken stelt in Hong Kong.

Maar consequentieloos zal het niet zijn. Amerika en China liggen momenteel op ramkoers. Een militair ingrijpen in Hong Kong jaagt Europa linea recta in Amerikaanse armen. En dan is een nieuwe koude oorlog die Washington nastreeft en Beijing uit alle macht probeert te voorkomen alsnog een feit.

 

TEGEN: Taiwan voorgoed verloren

Bij de overdracht in 1997 was de economische activiteit van Hong Kong nog goed voor twintig procent van het totale Chinese nationale product. Nu is dat nog geen drie procent. Hong Kong is allang niet meer de kip met de gouden eieren die onder geen voorwaarde geslacht mag worden.

Hereniging met Taiwan daarentegen is volgens partijbonzen en generaals beleidsprioriteit nummer één. Om dat doel te bereiken hanteert Beijing afwisselend de wortel en de stok. Maar een ding staat altijd als paal boven water: om de burgers van Taiwan niet af te schrikken is het principe van Eén land, twee systemen heilig.

Nou zijn Taiwanezen al wantrouwig over de bescherming die dit uitgangspunt biedt. En ze wijzen daarbij veelvuldig naar de geleidelijke uitholling van de autonomie in Hong Kong. Als de Chinese leiders besluiten hun troepen die stad in te sturen is de hoop dat Taiwan zich ooit vrijwillig bij de Volksrepubliek aansluit morsdood.

 

TEGEN: geen weg terug

Als er eenmaal Chinese soldaten de straten van Hong Kong worden ingestuurd is er geen plan B. Terugtrekking van troepen is geen optie. Er moet net zolang worden opgetreden totdat de rust is hersteld. En in de straten van een metropool als Hong Kong kan dat weleens een bloedige affaire worden.

Zelfs als demonstranten eieren voor hun geld kiezen en vredig huiswaarts gaan, zal er onherstelbare schade in de samenleving zijn aangericht. Want de maatschappelijke onvrede is natuurlijk niet weg. De kans bestaat dat de burgers van Hong Kong zich verenigen in hun onvrede over de Chinese overheersing. Dan is een slag gewonnen, maar woedt de oorlog heviger door dan tevoren.

vrijdag 9 augustus 2019