Opinie: alleen dialoog uitweg impasse Hong Kong

Elf weken wordt er in Hongkong door honderdduizenden burgers gedemonstreerd uit protest tegen een wetsvoorstel die het mogelijk maakt verdachten aan het Chinese vasteland uit te leveren. Het stadsbestuur speculeerde erop dat burgers het demonstreren snel zat zouden worden. Het deed een belangrijke concessie door het omstreden wetsvoorstel ‘dood’ te verklaren. Demonstranten kwamen echter met nieuwe eisen. Het aftreden van stadsbestuurder Carrie Lam. Vrijlating van alle arrestanten. Meer democratie.

Sindsdien staan stadsbestuur en demonstranten tegenover elkaar. Ondertussen wordt het debat grimmiger; zo ook het gebruikte geweld. Extra gevaarlijk is dat geweld van activisten zich soms specifiek richt op Chinezen en de Chinese staat. Separatisme is voor Beijing een rode lijn.

Om uit deze impasse te raken moet snel een dialoog op gang komen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Actievoerders lieten eerder weten dat ze het gezag van het stadsbestuur niet langer erkennen, niet willen onderhandelen en alleen genoegen nemen met inwilliging van alle eisen.

Voor de autoriteiten is dit onacceptabel. Lam is een vervangbare pion, maar het centrale gezag in Beijing wil niet onder druk van de straat capituleren. Alle arrestanten vrijlaten, ongeacht wat ze precies hebben gedaan, is ook een onhaalbare eis. Daarvoor is er teveel geweld tegen mens en goed gepleegd.

De huidige protestbeweging kent geen formele leiders. Ze zouden ook wel gek zijn gezien wat er met de protestleiders van het Paraplu-protest in 2014 is gebeurd. Zij werden vervolgd, opgesloten en van hun politieke rechten ontdaan. Als er al iemand zich opwerpt als woordvoerder van de beweging, is het Joshua Wong. Hij zei in een interview (‘Peking moet serieus ingaan op onze eisen’, zaterdag 17 augustus, Trouw) dat compromissen zijn uitgesloten. Ook bagatelliseerde hij geweld dat door radicale demonstranten is gebruikt.

Het is alsof er voor je ogen een ongeluk gebeurt: twee voertuigen stormen op elkaar af; beide bestuurders in de overtuiging dat zij voorrang hebben. Alleen is de ene een boodschappenwagentje en de ander een vrachtwagen met zand.

We zijn in Nederland terecht solidair met burgers die waar ook ter wereld voor mensenrechten opkomen. Maar we moeten tegelijkertijd ook realistisch zijn. Ons afvragen wat we vanuit onze leunstoel precies gaan doen voor de burgers van Hongkong als de partijleiders in Beijing zodanig in een hoek zijn gedreven dat zij ingrijpen als enig overgebleven optie zien.

Dialoog is de enige oplossing. De Nederlandse overheid kan daar een rol spelen. Wij hebben internationaal een uitstekende reputatie op mensenrechtengebied. Tegelijkertijd beschikken we over goede contacten bij de Chinese overheid. Nederland wordt er niet beschouwd als een strategische concurrent of militaire uitdager.

Nederlandse diplomaten zouden in alle stilte kunnen inventariseren wat de wensen en mogelijkheden aan beide zijden zijn. Er op aandringen compromissen te sluiten, omdat het alternatief rampzalig is. Om daarna achter gesloten deuren de partijen aan tafel te brengen om zonder gezichtsverlies een akkoord te sluiten.

De ruimte voor concessies bij het stadsbestuur kan weleens groter zijn dan gedacht. In 2014 was het bereid te bewegen op het gebied van directe democratie. Zelfs de positie van Lam kan worden bediscussieerd; haar termijn loopt toch in 2022 af.

Het lijkt me een mooi laatste klusje voor de diplomaat die als Nederlands top-onderhandelaar wordt beschouwd: Ed Kronenburg, die deze maand afzwaait als ambassadeur in Beijing.