Hoorzitting TK: wat vindt u er eigenlijk zelf van?

Maandag organiseerde de vaste kamercommissie voor buitenlandse zaken een hoorzitting over de Nederlandse China-strategie. Dit ter voorbereiding van het kamerdebat op maandag 30 september als het parlement de beleidsnotitie 'Nederland-China: een nieuwe balans' met het kabinet bespreekt. De notitie waaraan bijna een jaar is gewerkt door ambtenaren van tien ministeries zag in mei het levenslicht.

Elf belanghebbenden hadden tevoren een zogeheten position paper ingediend en waren uitgenodigd om die met de commissieleden te bespreken. Overigens waren niet alle politieke partijen bij de bijeenkomst aanwezig; alleen CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren, SP en VVD hadden een afgevaardigde gestuurd. De PvdA schoof aan voor het laatste deel toen de de Adviesraad voor Internationationale Vraagstukken zijn eigen notitie toelichtte. De overige vijf partijen schitterden door afwezigheid.

 

Mensenrechten

Het eerste uur was ingeruimd voor de mensenrechten. Voor dit programmapunt waren tientallen pleitbezorgers van de in China verboden Falun Gong-beweging, Tibetanen en Oeigoeren naar Den Haag gekomen. Insprekers waren Amnesty International, International Campaign for Tibet, Open Doors (die internationaal opkomt voor de rechten van christenen) en de dierenrechtenorganisatie Eyes on Animals.

Mensenrechten vormen altijd een heikel onderwerp in de relatie met China, die het als ongepaste inmenging met binnenlandse kwesties beschouwt. De kamerleden vroegen de insprekers wat de Nederlandse regering anders zou moeten doen om op dit vlak China tot veranderingen te bewegen, omdat dit beleid de afgelopen decennia niet succesvol is gebleken. De insprekers kwamen niet verder dan een tactiek die we kennen van de omgang met hardhorenden: vaker en luider in de contacten met Chinese autoriteiten het dossier aan de orde stellen.

 

Handelsbetrekkingen

Gek genoeg zagen de kamerleden bij de twee volgende sub-onderwerpen juist weer wel mogelijkheden om als Den Haag in Beijing een vuist te maken. Woorden als 'assertiviteit' en 'standvastig' waren niet van de lucht, toen het over economische betrekkingen en buitenlands- en veiligheidsbeleid ging. Als Nederland alleen, samen met de Europese Unie en wat CDA en VVD betreft ook samen met de Verenigde Staten.

Op ferme toon eisten de kamerleden een gelijk speelveld voor buitenlandse ondernemingen. Daarmee wordt bedoeld dat China zich aan onze spelregels conformeert en dat is natuurlijk precies het probleem. Sinoloog en ondernemer Henk Schulte Nordholt ging een eind mee, maar voegde in een bijzin toe dat hij geen spectaculaire resultaten verwacht zolang de communistische partij aan de macht is.

 

Veiligheid

Ingrid d'Hooghe (Clingendael) brak een lans voor kennisinstellingen. Die kunnen wel een beetje hulp van de overheid gebruiken bij het inventariseren van veiligheidsrisico's, beveiligen van data en het screenen van onderzoekers in hun laboratoria. En Robert van Can (oud-Nuffic) begrijpt niet dat persoonlijke uitwisselingen van studenten worden bemoeilijkt, doordat Nuffic zijn buitenlandse kantorennetwerk sluit.

Het laatste deel was voor Rob de Wijk (HCSS), Rogier Creemers (Universiteit Leiden) en Frank Pieke (denktank Merics) gereserveerd. Die waren het zichtbaar niet eens. Als De Wijk op de gevaren van China's opkomst hamerde, gooiden de andere twee meerdere malen hun hoofd in de nek en hieven hun ogen ten hemel.

 

Onuitroeibare vooroordelen

Wat in dit deel opviel was dat het denken bij kamerleden sinds het voorjaar stil lijkt te staan. Dezelfde bezwaren, voorbeelden en veronderstellingen passeerden de revue als bij een debatavond in Den Haag net nadat de kabinetsnotitie was verschenen. Feitelijke onjuistheden over het sociaal kredietsysteem of schuldenvaldiplomatie passen blijkbaar zo in het beeld dat sommigen van China hebben, dat ze niet kunnen accepteren dat het anders zit.

s' Avonds werd over de notitie verder gediscussieerd in het Amsterdamse debatcentrum De Balie. Toen Bram van Ojik (GL) werd gecorrigeerd over het sociaal kredietsysteem door Rogier Creemers, die als een van de autoriteiten op dit gebied wordt beschouwd, deed het kamerlid dit af als een van vele interpretaties. Tja, als alles als een mening wordt beschouwd, waarom hou je dan nog een hoorzitting met deskundigen?

 

Klimaatverandering

Ook opvallend: pas in het debat in Amsterdam viel voor het eerst het woord klimaat. En dan nog niet eens ingebracht door een voor de hand liggende partij; het was de International Campaign for Tibet die wees op het belang van de Himalaya voor het klimaat en de drinkwatervoorziening voor honderden miljoenen mensen in Azië. Dat rechtvaardigt in de ogen van de lobbygroep de attentie van de wereld voor dit gebiedsdeel.

Er zijn meer redenen denkbaar om het in de context van de China-notitie over klimaatverandering te hebben. Dat gaat niet alleen gevolgen hebben hoe landen zich in de toekomst tot elkaar verhouden. Het is ook een kans om met de Chinezen samen te werken. Als het gaat om een liberale wereldorde is Amerika de voor de hand liggende bondgenoot, maar als het om klimaat gaat kunnen we onze hoop beter op China vestigen.

 

Wederkerige afhankelijkheid

Een opvallende nabrander kwam van Martijn van Helvert. Het CDA-kamerlid had 's middags blijkbaar wel naar inspreker Lesley Moffat van Eyes on Animals geluisterd, maar was tot een diametraal andere conclusie gekomen. In plaats van de bioindustrie af te bouwen, wil Van Helvert er nog een schepje bovenop doen om Chinese mondjes te voeden. Zo zou China op het gebied van voedsel net zo afhankelijk worden van Nederland, als wij van Made in China.

Het Plan Van Helvert maakt vooral duidelijk dat het kamerlid geen idee heeft van schaalgrootte: China importeert jaarlijks voor meer dan 300 miljard dollar aan voedsel. Nederland zou zijn voedselexport naar China moeten verdertigvoudigen, om in een kwart van de Chinese behoefte te voorzien. Daarmee schaart Van Helvert zich in een rijtje illustere voorgangers, zoals zijn oud-fractieleider Sybrand Buma. Die stelde dit voorjaar voor bij wet te verbieden dat Chinese investeerders Nederlandse landbouwgrond kopen. Een oplossing voor een niet-bestaand probleem. Maar het klinkt wel heel assertief en standvastig.

dinsdag 10 september 2019