Q&A: Rogier Creemers over sociaal krediet systeem voor bedrijven

Er is veel aandacht voor een sociaal management systeem dat de Chinese overheid ontwikkelt om gewenst gedrag van zijn burgers aan te moedigen en ongewenst gedrag te ontmoedigen. Minder bekend is dat er wordt gewerkt aan een dergelijk systeem voor bedrijven. Hoe gaat dat eruit zien?

"Van meet af aan is het de bedoeling geweest zo'n scoresysteem voor bedrijven op te tuigen, al voordat er sprake was dat ook voor personen te doen. Het primaire doel is om vertrouwen ten aanzien van het marktgedrag van ondernemingen te verhogen, door het publiek maken hoe bedrijven zich houden aan de wet, belasting betalen, schulden aflossen, de veiligheid van hun werknemers garanderen, lonen op tijd betalen etcetera. Kennis die van nut is voor de samenleving om afgewogen beslissingen te nemen, zoals hoe is het met de hygiëne in dit restaurant gesteld, is dit een goed bedrijf om voor te werken of word ik op tijd betaald als ik goederen aan dit bedrijf lever? Een reputationeel systeem dat de economie moet stimuleren door het zakendoen te vergemakkelijken."

"Er is ook nog een achterliggend doel en dat is om alle informatie die de overheid heeft bij elkaar te brengen. Verschillende diensten beschikken over een schat aan informatie, maar houden die voor zichzelf. Deels is dat een technisch probleem, omdat die systemen niet met elkaar kunnen communiceren, deels is dat onwil om te delen. Zo'n groot, belangrijk nationaal project werkt dan als het ware als een administratief breekijzer om die doorbraak te realiseren. Want als je als ambtenaar of partijlid geen resultaten boekt, kun je promotie wel vergeten."

De Chinese overheid heeft het over 2020 als datum dat een dergelijk systeem operationeel moet zijn. Hoe waarschijnlijk is het dat deze deadline wordt gehaald?

"Dat is geen harde deadline. Het plan is in 2014 opgesteld en spreekt van 'basicly operational' in 2020. Wat betekent dan 'basicly'? Regionale pilots zijn al in volle gang, dus daar hebben we het hier niet over. Ik vermoed dat ergens volgend jaar een basale versie werkzaam moet zijn, die daarna steeds verder wordt opgetuigd en gevuld met informatie."

Dat buitenlandse bedrijven zich binnen China aan de Chinese wet- en regelgeving houden is logisch. Bestaat de kans dat de Chinese overheid ook gedrag buiten China gaat meewegen?

"We kunnen niet met zekerheid zeggen hoe dit systeem in de praktijk gaat werken. Maar als je naar het Chinese rechtssysteem kijkt, dan is de huidige situatie voor buitenlandse bedrijven best goed. Ik denk niet dat dit plotseling gaat veranderen."

"Natuurlijk is er altijd een risico dat een buitenlands bedrijf tot voorbeeld wordt gesteld of om oneigenlijke redenen wordt tegengewerkt. We hebben daar in het verleden meerdere voorbeelden van gezien. Tegelijkertijd gebeurt dat ook weer niet heel vaak. Tienduizenden buitenlandse bedrijven zijn in China actief, zonder dat ze het slachtoffer zijn van willekeur of pesterij. En het spreekt voor zich dat je meer risico loopt als je Apple bent dan bijvoorbeeld Boon Edam."

"Ik denk niet dat dit het hoofdbrok van het systeem is. Het is niet ontwikkeld voor het controleren van buitenlandse bedrijven of het bemoeilijken van markttoegang, maar dient primair een binnenlands doel. Ik zou me meer zorgen maken als ik bij een staatsbedrijf zou werken. Een functionerende kredietscore maakt het voor hen heel moeilijk om de hand met de regels van de centrale overheid te lichten."

Als een buitenlands bedrijf dat in China actief is zich gewoon aan de Chinese wet- en regelgeving houdt, lopen ze dan toch risico's met de introductie van een dergelijk registratiesysteem?

"Als je last krijgt van dit systeem is het primair je eigen schuld. Dat is tenminste wel de bedoeling. Ik blijf benadrukken dat het hoofddoel van het systeem is om social corporate responsibility te stimuleren. Dat is natuurlijk niet zo vreemd, want dat doen regeringen over de hele wereld."

"Ik merk dat als China iets doet de natuurlijke reactie is om naar mogelijke negatieve effecten te kijken. Het idee dat zelfs de meest dictatoriale regimes ook weleens iets doen dat verstandig is, rekening houdt met de belangen van de burgers of logisch is gezien de dagelijkse realiteit van dat land, dat wil er bij veel mensen blijkbaar niet in."

Is dit een onderwerp dat regeringen of de EU bij de Chinese regering ter sprake moeten brengen?

"De vraag is dan: hoe belangrijk is dit voor de Nederlandse regering of de EU? De meeste bedrijven, voorzover ze zich aan de lokale regels houden, hoeven hier niet bang voor te zijn. Dit is een administratief verlengstuk van de bestaande wet- en regelgeving in China. Gezien het feit dat de EU al weinig leverage heeft in Beijing; moet je hier dan op inzetten? Ik denk dat Brussel grotere katten te geselen heeft."