Verkiezingen bieden tweede kans voor dialoog

Over een week gaan de burgers van Hong Kong naar de stembus om in 18 districten in totaal 450 afgevaardigden te kiezen, zeg maar een soort deelraadverkiezingen. Tenminste, als die gezien de huidige onrust doorgaan. Het stadsbestuur heeft vooralsnog gezegd niet te tornen aan de verkiezingsdatum.

Sommige Pro-Beijing politici dringen echter wel op uitstel aan. Zij vrezen dat ordelijke verkiezingen momenteel niet mogelijk zijn en zeggen voor de veiligheid van hun campagnestaf te vrezen. Volgens de huidige regels kunnen verkiezingen hooguit twee weken worden uitgesteld. Maar zij willen de spelregels aanpassen zodat verkiezingen later dan 8 december plaatshebben.

Politieke landverschuiving

Dat is niet gespeend van eigenbelang. Zij dreigen hun zetel te verliezen aan jonge kandidaten uit de protestbeweging. Die hebben zich de afgelopen periode massaal kandidaat gesteld en gezien het breed gedragen protest, dat door ruim de helft van de bevolking wordt gesteund, zullen veel van hen gekozen worden.

Zo'n politieke aardverschuiving heeft niet onmiddellijk gevolgen voor het stadsbestuur. Het gaat immers om districtsverkiezingen; voor het stadsparlement LegCo zijn pas in september 2020 verkiezingen gepland. In het gecompliceerde electrorale systeem van Hong Kong kiezen de burgers dan 35 van de 70 parlementariërs. De overige 35 worden indirect gekozen. De pro-democratiebeweging kan zich dus niet rijk rekenen na verkiezingswinst volgend weekend. Aan de andere kant hoeft het pro-Beijingkamp niet bevreesd te zijn dat de kaarten onmiddellijk heel anders worden geschud.

Nieuwe ronde, nieuwe kansen

Hoe gek het ook klinkt: een mogelijke verkiezingswinst voor de pro-democratiebeweging biedt een kans voor het stadsbestuur om uit de huidige impasse te geraken. Eerdere tegemoetkomingen, zoals het intrekken van de omstreden uitleveringswet die vijf maanden geleden de demonstratiegolf ontketende, werden als te weinig en te laat ontvangen. Met de verkiezingsuitslag in de hand ontstaat een nieuwe aanleiding een dialoog te starten. 

Voorwaarde is natuurlijk wel dat het stadsbestuur niet dezelfde fout maakt als in 2015. In dat jaar na de Paraplu-demonstraties beijverde het stadsbestuur zich om kandidaten uit het pro-democratiekamp langs juridische weg uit te schakelen. Geen wonder dat veel burgers de straat opgaan als de enige mogelijkheid beschouwen om het oor van het stadsbestuur te krijgen. Ze voelen zich nu niet of nauwelijks vertegenwoordigd.

Geen alternatief

Veel mensen veronderstellen dat het stadsbestuur -al dan niet aangestuurd door de centrale overheid in Beijing- niet tot compromissen bereid is. Maar wat is het alternatief? Het is onwaarschijnlijk dat Beijing zich in dit wespennest zal steken. De prijs voor ingrijpen is voor China nu nog te hoog, al wordt het verschil met de kosten van niet-ingrijpen wel steeds kleiner. Dat betekent dat de verantwoordelijkheid om de spiraal te doorbreken voorlopig bij het lokale stadsbestuur ligt. Die heeft eigenlijk geen andere middelen meer dan compromissen.

Bewegingsruimte zit bijvoorbeeld bij Carrie Lam; de chief executive kan aankondigen dat zij zich in 2022 niet herkiesbaar stelt. Het voorstel voor meer directe democratie uit 2014 kan opnieuw op tafel komen. En misschien het belangrijkste: een onafhankelijk onderzoekscommissie moet worden ingesteld naar het politieoptreden in de afgelopen periode.

Explosie van geweld

De afgelopen week was ik in Hong Kong en heb de escalatie van dichtbij meegemaakt. Toen ik aankwam in de stad was het aanmerkelijk rustiger op straat dan gebruikelijk. Je zag overal sporen van protest en geweld, maar je kon je vrij en zonder risico door de stad bewegen. Op vrijdag bezocht ik een wake voor de demonstrant Chow Tsz-lok die in het ziekenhuis aan zijn verwondingen was overleden (foto).

Maandag kantelde de situatie. Het was ’s avonds doodstil op straat, winkels en restaurants sloten vroeger bij gebrek aan klanten. De stad hield zijn adem in. Die nacht explodeerde het geweld. Toen ik de volgende ochtend door de stad reed zag je overal stenen, schade en wegblokkades. Op Nathan Road zag ik hoe de banden van tientallen bussen werden doorgesneden. Het was duidelijk dat radicale demonstranten begonnen waren het dagelijks leven stil te leggen. Later werden metrolijnen en doorgaande wegen geblokkeerd.

Status quo doorbreken

Ik heb veel mensen gesproken. Dat was niet zo moeilijk, want ze komen uit eigen beweging naar je toe. Aanvankelijk spraken ze over het weer of waar je vandaan komt, maar al binnen een minuut gaat het over ‘de situatie’. Duidelijk is dat twee groepen lijnrecht tegenover elkaar staan en zich ingraven in het eigen gelijk.

De ene groep vindt dat de overheid de politie opdracht moet geven met scherp te schieten om de orde te herstellen. De andere groep is het vertrouwen in bestuur, politie en media verloren en praat het geweld dat door radicalen wordt ingezet goed. Die status quo kan alleen worden doorbroken als beide kampen hun verantwoordelijkheid nemen en over hun eigen schaduw heen stappen.