Vijf vragen over Macau en China

Macau, dat klinkt niet heel Chinees...

Dat klopt. In het Chinees heet de stad Aomen. Macau is de naam die de Portugezen in 1557 gaven aan hun handelspost in dit puntje van China. De Chinezen waren bepaald niet gecharmeerd van westerse aanwezigheid op hun grondgebied, maar moesten tolereren dat de Portugezen zich aan de monding van de Parelrivier op een schiereiland vestigden - Portugal was toen een van de machtigste landen ter wereld -, zich handhaafden en er later zelfs nog een stukje grond bij veroverden.

Macau was dus in feite de eerste buitenlandse handelsconcessie in het Middenrijk, gevestigd ver voordat China in de 19e eeuw moest toestaan dat ook andere landen er een handelspost openden. Macau verloor toen snel zijn exclusieve positie als 'poort naar China', bijvoorbeeld aan Hong Kong, dat hemelsbreed 70 kilometer verderop ligt.

Al direct na de Anjerrevolutie in 1974 begon de Portugese overheid gesprekken met China over de toekomst van Macau. In 1988 werd overeengekomen dat Macau in 1999 zou worden overgedragen. Daarbij werd overigens wel de afspraak gemaakt dat Macau minimaal tot 2049 een bepaalde vorm van autonomie zal genieten, bijvoorbeeld om eigen wetten te maken en de mogelijkheid om lokale volksvertegenwoordigers te kiezen.

Dat klinkt een beetje als de situatie in Hong Kong.

Inderdaad, staatkundig en bestuurlijk lijken die twee voormalige koloniën zeker op elkaar. Net als Hong Kong is Macau een speciale autonome regio van de Volksrepubliek. De basis van de verhouding tot het Chinese vasteland vormt het principe Eén Land, Twee Systemen. Macau maakt dus deel uit van het land China, maar in Macau gelden andere regels.

De afspraken die door China's leiders met Portugal zijn gemaakt verschillen in detail wel van die met de Britten. Zo heeft de stad een veel kleiner parlement met slechts 29 zetels, waarvan er 12 direct worden verkozen, 10 door een kiescollege en zeven door de chief executive persoonlijk.

Aanstaande vrijdag wordt de nieuwe chief executive geïnaugureerd. Het is Ho Iat Seng (62), de enige kandidaat om Fernando Chui op te volgen als hoogste bestuurder van Macau. Ho heeft een achtergrond in de zakenwereld, maar maakte de overstap naar de publieke sector. Hij maakte vanaf 2004 vijf jaar deel uit van het stadsbestuur. De afgelopen zes jaar was hij de voorzitter van het stadsparlement van Macau. Hij is ook geen onbekende in Beijing; Ho is sinds 2001 lid van het permanente comité van het Nationale Volkscongres van China.

Is het net als in Hong Kong ook onrustig in Macau?

In mei 2014 (dus nog voor de Paraplu-demonstraties in Hong Kong) gingen 20.000 burgers de straat op om direct kiesrecht te eisen. Drie pro-democratiebewegingen organiseerden daarop een burgerreferendum, maar moesten na een paar dagen al stoppen omdat zij volgens de lokale overheid de privacywet overtraden. Het lokale bestuur geeft dus weinig ruimte voor mogelijke oppositie, maar vooralsnog keert zich dat niet tegen hen.

Een meerderheid van de bevolking zou best meer directe democratie willen en zelf zijn stadsbestuurder kiezen. Maar de aanhoudende onrust in de buurstad is voor veel burgers juist een reden om zich te schikken in de huidige situatie. Een groot deel van de bevolking wil hun leefsituatie niet op het spel zetten. Het levenspeil is in Macau is hoger dan in Hong Kong, er is geen grote woningnood en de werkloosheid laag. In 1999 bedroeg het bruto nationaal product van Macau nog maar 6,1 miljard dollar; nu is dat bijna vertienvoudigd tot 54,6 miljard. Voor zover ik weet is Macau de enige stad ter wereld waar het bestuur al twaalf jaar alle burgers een eindejaarsuitkering geeft. 

Ook dezer dagen zijn de veiligheidsmaatregelen streng, maar dat is eerder om te voorkomen dat demonstranten uit Hong Kong het bezoek van Xi aangrijpen om te protesteren. Men wil niet dat Xi in verlegenheid wordt gebracht. Bovendien is Macau een goed-nieuwsshow voor China, waar het Eén Land, Twee Systemen-principe wel werkt.

Wat komt Xi precies doen?

Het programma is geheim gehouden uit vrees voor ordeverstoringen. Maar het komt hier op neer: aankomst woensdagmiddag lokale tijd. Diner. Donderdag wat bezoekjes en kennismaken met hoogwaardigheidsbekleders en zakenlieden. Vrijdag feestelijkheden ter gelegenheid van de overdracht door Portugal aan China 20 jaar geleden. En de inauguratie van chief executive Ho.

Een relaxt programma dus.

Is er nog meer dat ik van Macau moet weten?

Dertig vierkante kilometer, ongeveer even groot als Vlieland. In feite drie (schier)eilanden die door dammen, bruggen en landwinningen met elkaar zijn verbonden. Een kleine 700.000 inwoners, waarvan ongeveer de helft sinds 1999 vanaf het vasteland is gemigreerd.

Na Luxemburg en Zwitserland heeft Macau het hoogste BNP per hoofd van de bevolking. De welvaart is echter scheef verdeeld en veel inkomsten stromen weg naar buitenlandse eigenaren van de casino's. Macau leunt zwaar op de gokindustrie; het is de enige stad in China waar legaal kan worden gegokt. Dat is geen klein bier. Het bedrag dat maandelijks in Las Vegas wordt vergokt, daar doen ze in Macau een week over.

Door aanhoudende anti-corruptie- en soberheidscampagnes binnen de Chinese communistische partij is de loop naar de goktafels er een beetje uit. Macau probeert dat op te vangen door het algemeen toerisme te stimuleren (vorig jaar 36 miljoen bezoekers). Daarom zal Xi tijdens zijn bezoek een plan ontvouwen voor economische diversificatie. Macau moet ook een financieel centrum worden, compleet met eigen aandelenbeurs en investeringsfondsen waarlangs buitenlands kapitaal naar Chinese bedrijven kan vloeien. Niet geheel toevallig is dat precies de rol die Hong Kong nu vervult. Xi geeft hiermee een duidelijk signaal af naar zowel de burgers van Hong Kong als Macau.