China wil vooral rust en stabiliteit in Midden-Oosten

Een woordvoerder van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken zei woensdag dat China bezorgd is over de escalatie van het conflict tussen Iran en de VS. Het roept de partijen op zich te bezinnen en af te zien van acties die de situatie verder verergeren. "Vrede en stabiliteit in de regio zijn van vitaal belang voor de hele wereld", aldus woordvoerder Geng Shuang.

Hij voegde er tijdens de persbriefing aan toe dat China een verantwoordelijke rol op zich zal nemen om bij te dragen aan deëscalatie van de spanningen. Minister van buitenlandse zaken Wang Yi heeft de afgelopen dagen telefonisch overleg gevoerd met ambtsgenoten van verschillende landen, waaronder Iran. Geng liet daarbij in het midden of de VS ook is geconsulteerd. Ook wil China de kwestie aanhangig maken in de VN Veiligheidsraad.

Geen veroordeling

Opvallend was dat China de Iraanse vergeldingsaanval op twee militaire bases in Irak waar ook Amerikaanse troepen zijn gelegerd niet veroordeelde. De Chinese overheid deed dat wel toen de Amerikanen op 3 januari de Iraanse generaal Qassem Soleimani liquideerden. China sprak zich toen uit tegen "militair avonturisme" van de VS. Ook China's vertegenwoordiger bij de VN Zhang Jun liet zich soortgelijk uit: "Wij dringen er bij de VS op aan zich te onthouden van gebruik van geweld."

Op dinsdag -dus voor de Iraanse raketaanval- had de Chinese overheid nog laten weten dat het de banden met Iran wil aanhalen. "Ongeacht de veranderende situatie in de wereld en de regio zal China's vastberadenheid niet veranderen om een alomvattende strategische samenwerking met Iran te ontwikkelen", aldus China's ambassadeur in Teheran Chang Hua.

Olieprijs

Oplopende spanningen in het Midden-Oosten komen China slecht uit. Het is grootafnemer van Iraanse olie. Chinese bedrijven zijn actief in Irak bij het winnen van grondstoffen; daar zijn dus ook Chinese burgers aan het werk. Een crisis in de Straat van Hormuz zal direct gevolgen hebben voor het scheepvaartverkeer. Sowieso is China als olie-importeur niet gebaat bij stijgende olieprijzen.

Op termijn speelt bovendien het Belt & Road Initiative een rol. Voor dit door China geïnitieerde project is vrede en veiligheid in het Midden-Oosten een vereiste. De Nieuwe Zijderoute voorziet in de aanleg van vele nieuwe verbindingen, telecommunicatienetwerken en energiecentrales door -voornamelijk- heel Azië. Ook moet Beijing er niet aan denken dat door chaos IS zich kan hergroeperen.

Atoomakkoord

China en Iran zijn goede vrienden. Op de achtergrond speelde China als oliemannetje een belangrijke rol bij de totstandkoming van het Atoomakkoord in 2015. Beide landen sloten in 2016 een strategisch samenwerkingsverdrag voor de komende 25 jaar. In december oefenden de Chinese, Russische en Iraanse marines nog samen in de Golf van Oman.

Ook is Iran aspirant-lid van de Shanghai Samenwerkingsorganisatie (SSO). Deze verdragsorganisatie wordt ook wel de NAVO van het Oosten genoemd. Die vergelijking gaat echter mank; de lidstaten werken wel samen op veiligheidsgebied maar zijn niet verplicht om elkaar te hulp te schieten bij internationale crisis.

Militair avontuur

De kans is zeer klein dat China zich zal laten verleiden tot een militair avontuur in het Midden-Oosten. Wel zal men Iran en Irak desgewenst ondersteunen met wapenverkopen. Officieel voert China een buitenlandpolitiek op basis van non-interventie. Maar naarmate zijn belangen in de wereld toenemen, bemoeit China zich vaker en nadrukkelijker met andere landen. Beijing onthoudt zich echter van bemoeienis met politieke systemen en mensenrechten en legt de nadruk op economische ontwikkeling en is bereid daarvoor krediet te verlenen. Die Chinese aanpak valt in de smaak bij veel regeringsleiders: wel geld, geen gezeur.

Ironisch genoeg is de huidige crisis een kans voor China om zijn invloed in het Midden-Oosten verder te vergroten. Het staat niet alleen met Iran op goede voet, maar is ook welkom in landen die huiverig tegenover Iraanse invloed staan, zoals Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Israel. Nu de VS zich als een onvoorspelbare grootmacht opstelt, kan China zich positioneren als verstandige tegenhanger die een bemiddelende rol speelt.