VS uit Afghanistan; China klaar om gat te vullen

Zaterdag tekenden vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering en de Taliban een vredesakkoord in Doha, Qatar. Daarmee moet een einde komen aan 19 jaar strijd in Afghanistan. De Amerikanen beginnen hun troepen terug te trekken, mits de Taliban gaan onderhandelen met de Afghaanse regering en de banden met terroristische organisaties blijvend verbreken. Daarna kunnen alle troepen weg.

De Chinese regering juicht het akkoord toe. Maandag liet men weten dat wordt gerekend op een orderlijk vertrek van buitenlandse troepen (niet te snel), dat onderhandelingen voortvarend ter hand worden genomen (zo snel mogelijk) en dat China bereid is een constructieve rol te spelen (zodat het een vinger in de pap houdt).

Invloedssfeer

Geen land wil oorlog en wetteloosheid aan zijn grenzen en China is daar geen uitzondering op. De afgelopen jaren hebben Chinese bedrijven economische belangen in Afghanistan (met name in de koperwinning) opgebouwd. Bovendien is Beijing benauwd dat in Afghanistan uitgeweken Oeigoeren zich organiseren en er tot terrorist worden opgeleid.

Hoewel China liever geen Amerikaanse troepen in zijn achtertuin heeft, was Beijing uiteraard niet tegen de strijd tegen terroristische organisaties. Maar naarmate de chaos in Afghanistan voortduurde, groeide in China het besef dat de Taliban niet zouden worden verslagen en de oorlog alleen aan de onderhandelingstafel tot een einde kon worden gebracht.

Staakt-het-vuren

Nu de VS ook tot dit inzicht zijn gekomen, is niet gezegd dat vrede en stabiliteit automatisch terugkeren. De Amerikanen spreken van een vredesakkoord, maar strikt genomen is het eigenlijk een staakt-het-vuren en de intentie om op termijn onder voorwaarden tot een volledig vertrek van buitenlandse troepen te komen.

Eigenlijk ging het binnen 48 uur na de ondertekening al mis, toen de Taliban de vijandelijkheden hervatten. Maar het belangrijkste obstakel is wel dat de Afghaanse regering geen partij is bij het akkoord. President Ghani voelt er niets voor om de door de Amerikanen afgesproken gevangenruil uit te voeren. Andersom hebben de Taliban er nooit een geheim van gemaakt dat zij Ghani en zijn regering als onwettige stromannen van de VS beschouwen.

Vacuüm

Er is nog maar één reden dat dit wankele akkoord in leven blijft en dat is dat de Amerikanen er dit keer echt vanaf willen. Daarom wordt de troepenmacht van 13.000 teruggebracht naar 8.600. En of de Taliban zich nou houden aan de overeenkomst of niet, er is Washington veel aan gelegen zijn militaire aanwezigheid in de veertien maanden daarna tot nul af te bouwen. Zelfs als dat betekent dat het daarmee de Afghaanse regering in de steek laat.

China zal proberen in dat vacuüm te stappen en het heeft daarvoor betere papieren dan de VS. Ten eerste beschikt het over goede contacten met zowel de Afghaanse regering als de Taliban. China hanteert al jaren het beproefde recept van appaiseren met behulp van de geldzak. Het steunt de regering van Ghani met wapenleveranties, traint Afghaanse militairen en het onderneemt zelfs samen met Afghaanse ordetroepen anti-terrorismemissies in het noordwesten van Afghanistan. Andersom steekt het ook geld in projecten in gebieden waar de Taliban het de facto voor het zeggen hebben. En het deelt de wens met de Taliban dat westerse mogendheden uit het gebied vertrekken.

Sleutelrol

Ten tweede heeft China goede relaties met Pakistan. De Pakistaanse veiligheidsdienst ISI speelt op de achtergrond een sleutelrol bij alles wat de Taliban doen. China doet grote investeringen in Pakistan in het kader van het Belt- and Road Initiative (Nieuwe Zijderoute) en kan druk op de Pakistaanse regering uitoefenen om de Taliban in de juiste richting te laten bewegen.

De VS zullen de problemen graag aan de Chinezen laten. Zij zullen zich op hun beurt niet al te vrolijk maken over het Amerikaanse vertrek. Minister van defensie Mark Esper heeft al eens eerder gezegd dat hij af wil van militaire aanwezigheid in gebieden met een lage prioriteit voor het Amerikaanse buitenlands beleid, zoals Afghanistan en Irak. Hij wil vrijkomend budget en mensen liever elders inzetten: in Zuidoost-Azië om de groeiende invloed van China tegen te gaan.

Hoe de oorlog in Afghanistan begon

De jarenlange strijd vloeide rechtstreeks voort uit 9/11, de aanslag van Al Qaida op het WTC in New York in 2001. Hun leider Osama Bin Laden bevond zich in Afghanistan, waar de Taliban het toen voor het zeggen hadden. Zij weigerden hun bondgenoot Bin Laden uit te leveren, waarna de VS met beroep op artikel 5 uit het NAVO-handvest (een aanval op één wordt als een aanval op alle bondgenoten beschouwd), Operation Enduring Freedom in gang zette.

Achttien landen -waaronder Nederland- sloten zich aan bij de strijd die op 7 oktober 2001 begon. De doelstellingen leken simpel: Al Qaida vernietigen, Bin Laden uitschakelen en de Taliban verdrijven. Het eerste doel is eigenlijk al in 2009 gelukt, toen Al Qaida op sterven na dood was. Bin Laden wist tot 2011 uit Amerikaanse handen te blijven, totdat hij in Pakistan werd gedood. Maar het laatste doel zal uiteindelijk nooit lukken. De oorlog in Afghanistan heeft de VS naar schatting 1.000 miljard dollar gekost. Er sneuvelden 2.419 soldaten (bij de bondgenoten nog eens 1.145). Naar het aantal Afghaanse doden kunnen we alleen maar raden, maar het zijn er zeker meer dan 100.000.