Kijktip: IDFA maakt docu's gratis toegankelijk

Bioscopen en theaters zijn voorlopig gesloten; lezingen en debatten worden afgelast. Maar de behoefte om je te informeren over wat er in de wereld gebeurt blijft bij veel mensen onverminderd groot. Het IDFA speelt hier op in door tijdelijk 304 docu's uit de collectie gratis online te zetten (vanwege uitzendrechten zijn 104 daarvan alleen in Nederland te bekijken).

Change of Choice (China, 2005): Het 5000 zielen tellende dorp Zhai Cheng kent welgeteld vijf min of meer verharde wegen. De boerengemeenschap heeft in het verleden de verkeerde gewassen verbouwd en sindsdien komen de meeste inwoners nauwelijks boven de armoedegrens uit. Hier kan verandering in komen als partijsecretaris Mi Jin Shui erin slaagt de dorpelingen ertoe te bewegen een pepercoöperatie te beginnen. Met de hulp van kundige vrijwilligers wordt daarom voortvarend een publiciteitsoffensief ingezet. Gebrekkige communicatie gooit echter roet in het eten. Terwijl de meningsverschillen tussen familieclans en tussen mannen en vrouwen steeds hoger oplopen, becommentarieert devoice-over zonder ironie de broodnodige pogingen van een kleine gemeenschap haar bestaansgrond te verbeteren.

The Chinese Mayor (China, 2015): Burgemeester Yanbo Geng van de Chinese stad Datong heeft zich met ziel en zaligheid gestort op een droomproject: restauratie en reconstructie van de historische en monumentale stadsmuur. Hij is ervan overtuigd dat na voltooiing van dit gigantische project de toeristen massaal zullen toestromen. Vanwege de uitvoering van de plannen moeten bijna een half miljoen burgers gedwongen verhuizen. Regisseur Hao Zhou volgt gedurende een periode van twee jaar de burgemeester, die de balans probeert te vinden tussen het keiharde algemene belang en het humane, individuele rechtvaardigheidsgevoel. Dat gaat niet zonder problemen, want hoe kun je mensen die illegaal waren gehuisvest passende vervangende woonruimte aanbieden? Het leidt tot discussies en demonstraties, waarbij Geng de confrontatie niet schuwt, al waarschuwt hij: “We hebben onze regels. Waag het niet de regering uit te dagen.” Geng is ook streng voor zichzelf, hetgeen zijn vrouw tot wanhoop drijft. Maar het gaat per slot van rekening niet om zijn persoonlijke ambities: “Datong zal geschiedenis schrijven!”

Education, Education (China/Zuid-Afrika, 2012): Jaarlijks proberen negen miljoen Chinese jongeren geplaatst te worden op een universiteit. De besten worden toegelaten tot de topuniversiteiten, met uitzicht op een mooie toekomst. De rest moet zich zien te redden met het aanbod aan privé-instituten. Hoe wild het er daar aan toe gaat wordt op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt in deze documentaire. Regisseur Chen Weijun volgt drie jongeren op de voet: de scholiere Wang Pan, wier score te laag is om in aanmerking te komen voor een goede universiteit; de net afgestudeerde Wan Chao die op zoek is naar een baan en Wang Zhenxiang, die het Chinese platteland afreist om potentiële studenten te werven voor een malafide universiteit met behulp van gladde praatjes en leugenachtige powerpoints. Chen verweeft hun aangrijpende persoonlijke geschiedenissen tot een groter verhaal dat veel minder rooskleurig is dan de Chinese overheid waarschijnlijk zou willen.

Jade Green Stadium (China, 2003): In 1910 bouwden de Chinezen in opdracht van de Fransen een treinverbinding tussen de Chinese provincie Yunnan en Vietnam. Het slaperige dorpje Bise (Jade) werd plots een levendige tussenstop. Regisseur Yu Jian observeert in rustig tempo het dagelijkse gekrioel tussen de spoorrails, die bevolkt worden door handelaars, snoepverkopers, passagiers en spoorwegbeambten. Het verleden blijft altijd zichtbaar voor de goede kijker. Zo wordt Bise ook een ontmoetingsplaats voor het moderne China en het oude Chinese rijk waar niets veranderd lijkt te zijn.

Please remember me (China, 2015): De 88-jarige Lou, voormalig schooldirecteur, lijdt al tien jaar aan de ziekte van Alzheimer en herkent niemand meer behalve haar man Feng. Toch leiden de echtelieden samen een gelukkig en rijk leven in Shanghai: ze beoefenen elke ochtend tai chi, bezoeken geregeld de Peking-opera en lezen elkaar gedichten voor. Als Feng zelf ziek wordt, besluit hij toch om samen met zijn vrouw naar een bejaardentehuis te verhuizen. Zeker omdat hij er in zijn zorg vrijwel helemaal alleen voor staat: hun enige zoon woont in Australië en komt slechts sporadisch op bezoek. De overgang van de drukke stad naar een rusthuis op het platteland valt hen echter beiden zwaar. Filmmaker Qing Zhao volgde voor dit tedere portret haar oudoom en -tante gedurende drie jaar en was getuige van de schier onbreekbare band tussen het echtpaar. Ruim aandacht is er ook voor hun bijzondere liefdesgeschiedenis: Feng trouwde Lou pas toen zij 42 was, nadat zijn eerste vrouw overleden was. Samen doorstonden ze de Culturele Revolutie, waarin Feng openlijk werd veroordeeld en verbannen naar Sichuan. "Houd zijn hand vast om samen ouder te worden," luidt een oud, Chinees gezegde. Please Remember Meis daar de ultieme verbeelding van.

Return to the Border (China, 2005): Toen de regisseur werd geboren in het Oost-Chinese grensstad Dandong, onderhielden de Chinezen vriendschappelijke banden met de Noord-Koreaanse buren aan de overkant van de rivier. Sinds China in de jaren negentig echter handelsrelaties aanknoopte met het kapitalistische Zuid-Korea is de relatie bekoeld. Reizend langs de grensrivier Ya Lu onderzoekt Noja wat er over is van de socialistische dromen aan beide zijden van het water. Tenslotte steekt hij bij zijn geboortestad zelf de oude spoorbrug over naar de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang. Zijn eindbestemming is een pyramide. Het had het hoogste gebouw ter wereld moeten worden, maar tegenwoordig is het vooral 'een monument voor onvervulde idealen.'

Snakeheads (VS, 1994): Amerika als materialistisch paradijs oefent wereldwijd een grote aantrekkingskracht uit. Omdat toelating tot het land streng gereglementeerd is, zien gewetenloze handelaren hun kans. In ruil voor veel geld smokkelen zij mensen Amerika binnen. Een gestrand schip met illegale Chinezen zette filmmaker Jon Alpert op het spoor van de nieuwe slavenhandel. De docu Sankejeads: The Chinese Mafia % The New Slave Trade ontrafelt de praktijken van Chinese criminelen, die in dorpjes arbeidskrachten ronselen. In ruil voor een schuldverklaring worden deze naar Amerika verscheept, waar hen als illegale immigranten een armzalig bestaan in de marge van de samenleving wacht. Velen leven in een sfeer van bedreiging omdat zij niet kunnen voldoen aan hun financiële verplichtingen aan de smokkelaars.

Transactions (Taiwan, 2008): Korte film over een moeder, die zich dag in dag uit opoffert om de hoge studielasten van haar dochter die in de Verenigde Staten studeert te kunnen bekostigen. Ze voeren een telefoongesprek. Niet alleen de fysieke maar vooral ook de mentale afstand tussen de twee manifesteert zich steeds nadrukkelijker.

Trapped in the City of a Thousand Mountains (Nederland/China, 2018): Chinese rap is een nieuw fenomeen dat het internet heeft veroverd. Maar achter de weergaloze groei in populariteit speelt zich een strijd om het vrije woord af. Rappers proberen uit te vinden wat wel en niet kan nu er nieuwe censuur is uitgevaardigd. In Chongqing is staatstoezicht onontkoombaar – overal hangen camera's. En anders galmt er over een van de immense pleinen wel een waarschuwing dat ‘moreel verdachte personen’ niet in het openbaar mogen spreken. Niet bepaald een stimulerende omgeving voor jonge mensen die wat anders zoeken dan collectivistische leuzen. Hun artistieke verzet tegen het gebrek aan vrijheid in China drukken ze uit met hun getatoeëerde lichamen en hun underground hiphop. De rappers voelen zich opgesloten in de onmetelijke stad. 

In twintig minuten gidst David Verbeek je door nachtelijk Chongqing en biedt zo een sfeervol en ritmisch inkijkje in een levendige subcultuur.

Meer info en films bekijken via de IDFA-site.