Opinie: Neem China als voorbeeld

Welke bedrijven moeten na de KLM en scheepsbouwer IHC ook door de overheid worden gered? Die vraag houdt de politiek en publieke opinie momenteel danig bezig. Het kabinet is bedrijven en ondernemers die door de Corona-crisis zijn geraakt te hulp geschoten met noodmaatregelen. Die waren nodig om de eerste schok te dempen, maar zijn niet op lange termijn vol te houden. De overheid beschikt over buffers, kan goedkoop lenen en is bereid het uiterste te doen, maar het zal niet genoeg zijn om iedereen te helpen. Er moeten keuzes worden gemaakt.

Massaontslagen

Bij de beslissing al dan niet bedrijven te hulp te schieten is het banenaantal voor het kabinet een belangrijke overweging. Geen politicus zit te wachten op krantenkoppen over massaontslagen die de overheid niet kon of wilde voorkomen; zeker niet een jaar voor Tweede Kamerverkiezingen.

Toch valt niet goed in te zien waarom duizenden ontslagen in één keer slechter zijn dan evenzoveel werkers in de MKB-sector die druppelsgewijs hun baan verliezen. Of duizenden ZZP’ers die zonder inkomen zitten. Den Haag moet niet in de val trappen dat het grote bedrijven met de beste lobby het eerst helpt. Dan is de ruif snel leeg.

Er moet ook naar andere variabelen worden gekeken. Bij de KLM is dat economisch belang. Vliegen zelf mag dan tegenwoordig een marginale business zijn, het netwerk van verbindingen met Schiphol als hub is onmisbaar voor de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsplaats. 

Bij de redding van IHC ligt het al moeilijker. De scheepsbouwer is structureel verliesgevend (strikt genomen heeft de staatssteun dan ook weinig met de Corona-uitbraak te maken, al valt de redding wel samen in de tijd). Gelukkig is het innovatie-koploper op het gebied van schepen en materieel voor de bagger- en offshore-industrie. Daarom was een Chinees bedrijf bereid IHC over te nemen. Desondanks werd de voorkeur gegeven aan staatssteun, zodat IHC in Nederlandse handen blijft. 

Koopjesjacht

Politici waarschuwen voor Chinese bedrijven die de crisis gebruiken om op koopjesjacht te gaan. Een merkwaardige gedachtekronkel, want iedere euro, dollar of yen, ja ook yuan, die nu in de Nederlandse economie wordt gestoken is nodig. Hooguit dat we liever niet hebben dat bedrijven uit landen die we als rivaal beschouwen strategische bedrijven overnemen. Voor de bagger en offshore-sector kun je daar vraagtekens bij zetten.

Het is een luxe die we ons niet te vaak kunnen veroorloven. Als Chinees kapitaal de redding is voor Nederlandse banen, dan is dat een zorg minder voor de belastingbetaler.

Misschien kunnen we zelfs iets leren van de Chinese investeringsgolf. Net als in de rest van de wereld is China zwaar getroffen door de economische gevolgen van de pandemie. In eerste instantie doordat de productie stil kwam te liggen, in tweede instantie door vraaguitval in zijn exportmarkten. De Chinese overheid heeft daarop een baaierd aan maatregelen afgekondigd om de economische motor weer aan de praat te krijgen.

Wat opvalt is dat het daarbij de nadruk legt op een aantal sectoren. Chinese post-Corona-investeringen zijn gefocust op digitale infrastructuur, energietransitie en research & development. China gebruikt de situatie dus om zijn positie in de toekomst te versterken. Never waste a good crisis!

Chinese ambitie

Wij kunnen hetzelfde doen. Vlak voor de Corona-crisis deed ik in opdracht van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs onderzoek naar China’s innovatie- en industriepolitiek Made in China 2025 en de gevolgen daarvan voor Nederland. Twee conclusies sprongen eruit. De eerste is dat Nederland een eigen antwoord moet formuleren op de Chinese ambitie wereldleider in de industrie te worden. We moeten accepteren dat we op sommige gebieden door China worden ingehaald. Maar er zijn nog steeds sectoren waar we een vooraanstaande of leidende rol kunnen spelen, zoals landbouwtechnologie, biosciences, energietransitie, artificiële intelligentie en halfgeleiders.

De tweede conclusie is dat de nieuwste ontwikkelingen van wat de Vierde Industriële Revolutie wordt genoemd zo groot en veelomvattend zijn, dat individuele bedrijven, sectoren of zelfs landen ze niet alleen kunnen behappen. Sectoroverschrijdende, internationale samenwerking is onvermijdelijk. Voor Nederland zou dat allereerst een Europese samenwerking zijn, maar talent en kapitaal uit andere landen is ook welkom. Sterker nog, wie samen optrekt met de besten gaat nog sneller en verkleint het risico dat je straks met lege handen staat. 

De Corona-crisis is tot nu toe vooral een uitdaging geweest. Maar het biedt ook een unieke kans onze eigen toekomst vorm te geven. Niet door vast te houden aan de banen van het verleden. Maar door doelgericht te investeren in de banen van de toekomst. Waar willen we als Nederland in excelleren? Daar moeten inspanningen en middelen op gericht zijn. Herstellen van deze crisis kunnen we niet in ons eentje. Na de lockdown is het tijd voor intelligente globalisering.