EU-China top "laatste kans" tegen "beloftemoeheid"

De Europese Unie is met drie man sterk vertegenwoordigd: Ursula Von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad samen met Angela Merkel, omdat Duitsland dit half jaar het roulerend voorzitterschap van de Europese Unie vervult. Oorspronkelijk zou de top daarom in Leipzig plaatshebben met vertegenwoordigers van alle EU-landen, maar vanwege de Corona-pandemie is gekozen voor een videovergadering in kleiner gezelschap.

De nadruk van het gesprek zal op handelsbetrekkingen liggen. Al zeven jaar wordt met China onderhandeld over een investeringsverdrag, waarin afspraken worden vastgelegd over markttoegang, oneerlijke concurrentie en bescherming van intellectuele eigendom. Hoewel China steeds aangeeft dat er vooruitgang wordt geboekt, begint Europa ongeduldig te worden.

Vertragingstaktiek

De voorzitter van de Europese Kamer van Koophandel in China, Jörg Wuttke, sprak afgelopen week over een "promise fatigue", een beloftemoeheid. Hij suggereerde dat China een vertragingstactiek hanteert als het gaat om het creëren van een gelijker speelveld: "We willen wel betere toegang, zoals Chinese bedrijven die ook in de Europese Unie genieten. Voor veel sectoren geldt helaas nog steeds dat we pas toegang krijgen tot het perron als de trein al is vertrokken."

Het sentiment over China is de afgelopen jaren in Europa verslechterd. In Beijing realiseert men zich dat de banden met de EU moeten worden aangehaald, in plaats dat de twee grootste handelsblokken ter wereld van elkaar afdrijven. Met president Trump in het Witte Huis zal Europa niet snel partij kiezen, maar als Biden hem mogelijk opvolgt zal die proberen de VS en EU vaker op een lijn te krijgen. Vandaar dat Europese diplomaten in de aanloop naar de top sondeerden dat maandag het voor China de "laatste kans" is om tot een vergelijk te komen.

Diplomatiek handwerk

Aan de top is het nodige diplomatieke handwerk vooraf gegaan. Minister van buitenlandse zaken Wang Yi bezocht Italië, Nederland, Noorwegen, Duitsland en Frankrijk. En China's topdiplomaat Yang Jiechi vloog naar Griekenland en Spanje. Wangs bezoek werd door sommige analisten als een mislukking omschreven, omdat hij werd onthaald met kritiek over actuele kwesties als mensenrechtenschendingen in Xinjiang, de aan Hong Kong opgelegde veiligheidswet en China's optreden in de Corona-pandemie. Ook waren er demonstraties.

Maar Wang had helemaal niet verwacht dat hij in Europa op de schouders zou worden genomen. Hij kwam om de temparatuur van het water te voelen en Europese landen stoom te laten afblazen. Dat maakt de weg vrij voor de leiders om zich op het Chinees-Europees handelsverdrag CAI te concentreren. Minder handig was dat de erkende driftkikker Wang zich op persconferenties in Italië en Noorwegen door journalisten uit de tent liet lokken. Zijn Nederlandse gastheren hadden hem uit voorzorg juist ver weg van de pers en kritische kamerleden gehouden.

Digitale agenda

In betrekkelijke luwte werd donderdag al onderhandeld door de EU en China. Vice-premier Liu He sprak met eurocommissaris Margrethe Vestager over een andere heikele kwestie: de digitale agenda. Daarbij kwamen onderwerpen te sprake als ict-standaarden, artificial intelligence, veiligheid van producten die online grensoverschrijdend verkocht worden, digitale belastingen en onderzoekssamenwerking.

De EU noemde de besprekingen constructief. Liu had gezegd dat op het gebied van productveiligheid snel concrete vorderingen zijn te maken. Ook beloofde hij spoedig met een voorstel te komen om de samenwerking tussen Europese en Chinese onderzoekers te vereenvoudigen; het is voor Europese onderzoekers veel moeilijker in China te werken dan andersom. Ondanks dat de Chinese visie op het digitale domein wezenlijk anders is dan de Europese, wordt nadrukkelijk gezocht naar punten waar beide blokken elkaar kunnen vinden.