Q&A: Heleen Mees over Finance War

Zou China de koers van de yuan kunnen drukken, waarbij het effect van importheffingen teniet wordt gedaan en export aantrekkelijker wordt? Andersom: de dollar daalt momenteel; is dat een probleem voor China dat enorme voorraden dollars en Amerikaans waardepapier heeft?

"De Chinese centrale bank stelt de koers van de yuan dagelijks zelf vast. De koers kunstmatig laag houden kan en China heeft dat in zekere mate ook gedaan de afgelopen twee jaar.

De koersdaling van de dollar is geen groot probleem voor China, omdat China het grootste deel van de Amerikaanse staatsobligaties heeft gekocht in de 'noughties' toen de koers van de dollar veel lager was dan nu het geval is."

China is de grootste schuldeiser van de VS. Zou het een optie zijn geen nieuw Amerikaans schuldpapier te kopen en/of Amerikaanse schulden massaal te verkopen? Andersom: zouden de Amerikanen kunnen besluiten hun Chinese schulden niet meer af te betalen?

"China is weliswaar met 5 procent een van de grootste buitenlandse schuldeisers van de VS, maar de meeste Amerikaanse staatsobligaties zijn in handen van Amerikaanse instituties. Met name van de Federal Reserve die 15 procent van de Amerikaanse staatsschuld bezit. Op de totale schuld is de Chinese positie dus beperkt.

Het is zeker een optie voor China om niet langer Amerikaanse waardepapieren te kopen of de Amerikaanse waardepapieren massaal te verkopen. De vraag is of het veel verschil zou maken. Er is internationaal gezien een soort waterbed van 'veilige' waardepapieren. Als China Amerikaanse staatsobligaties verkoopt en de opbrengsten gebruikt om Duitse staatsobligaties aan te kopen, dan zal de euro in waarde stijgen en de rente in Duitsland dalen waardoor het voor andere investeerders aantrekkelijk wordt om in Amerikaanse staatsobligaties te beleggen.

De VS kunnen ook besluiten om Chinese schulden niet langer te betalen, maar dat betekent dat ze een credit rating krijgen vergelijkbaar aan die van Argentinië, staatsobligaties opeens junk bonds worden en de financieringskosten omhoog schieten. Dat zal wereldwijd een grote financiële crisis veroorzaken."

Kan de Amerikaanse overheid Chinese banken uitsluiten van het internationale betalingsverkeer?

"Technisch gezien kan de VS dat niet, omdat SWIFT (de organisatie die het internationale bankverkeer regelt; FS) is opgericht naar Belgisch recht. Het is een coöperatieve organisatie.

In het verleden heeft de Amerikaanse Senaat druk op SWIFT uitgeoefend om Iran uit te sluiten, maar dat had gemengd resultaat. Strikt genomen heeft de VS SWIFT ook niet nodig om China in de problemen te brengen met sancties. De VS heeft jurisdictie over alle transacties die in dollars zijn gedenomineerd, omdat die transacties op enig moment via Amerikaans grondgebied lopen. Zie hoe BNP Paribas 9 miljard dollar aan boete moest betalen omdat de bank de Amerikaanse sancties tegen Iran zou hebben geschonden.

Wat de VS in theorie wel kan doen is alle handel met China verbieden. Dat zal niet alleen een einde maken aan Amerikaanse handel met China, maar ook aan de Europese handel met China voor zover die handel in dollars is gedenomineerd omdat de VS dan altijd wel voor een klein stukje van de transactie-jurisdictie heeft. Dat zou desastreus zijn. Niet alleen voor China, maar vooral voor Europa en de VS die opeens alles weer zelf zouden moeten produceren, waarvoor ze allang niet meer de ongeschoolde arbeidskrachten hebben."

Wat kan de Chinese overheid doen om minder afhankelijk van de dollar te worden (en speelt de digitale yuan hier een rol in)?

"Een andere reserve currency is de oplossing. Dat kan de euro zijn of de yuan, zolang transacties maar niet meer in U.S. dollars worden gedenomineerd. Het hoeft geen digitale currency te zijn. Dat laatste acht ik ook weinig kansrijk."

Heleen Mees is econome, schrijft columns voor De Volkskrant en publiceerde het boek The Chinese Birdcage over de invloed van China op de wereldeconomie.