Vijf vragen over weigering VS van asielzoekers Hong Kong

Wat is er nou weer aan de hand?

Een verslaggever van de South China Morning Post zag dinsdagmiddag vier jongeren naar de ingang van het Amerikaanse consulaat rennen. Zij spraken een bewaker aan, waarna zij werden binnengelaten.

De krant berichtte later op basis van niet nader genoemde bronnen dat de vier asiel wilden aanvragen, maar dat het verzoek is geweigerd en dat zij vervolgens uit het consulaat zijn gezet. Het Amerikaanse consulaat wilde dat bevestigen noch ontkennen.

Wat deed die verslaggever daar of was het toeval dat hij passeerde?

Uit de verslaggeving wordt niet helemaal duidelijk of de krant is getipt dat er iets stond te gebeuren. Wel was er die ochtend eerder al op die plek een incident, toen Tony Chung rond acht uur werd aangehouden in een koffiebar tegenover het consulaat, enkele minuten voordat het zou openen. Het zou dus kunnen dat de verslaggever nog bezig was informatie over Chungs arrestatie te verzamelen.

Chung was betrokken bij de pro-democratiegroep StudentLocalism, die een onafhankelijk Hong Kong nastreefde. Toen in juli in Hong Kong een nieuwe veiligheidswet werd ingevoerd, heeft deze groep zich uit voorzorg opgeheven. Maar lokale autoriteiten hebben toch een onderzoek ingesteld, omdat de leden zouden hebben verwezen naar websites in het buitenland waarop informatie over een onafhankelijk Hong Kong is te vinden en een oproep tot verzet.

Twee andere oud-leden van StudentLocalism, Yanni Ho en William Chan, werden later dinsdagochtend aangehouden, toen zij zich meldden op een politiebureau. Ho en Chan zijn, net zoals Chung, op borgtocht vrij in afwachting van een proces wegens ordeverstoring en hebben zolang een meldplicht.

Mogelijk dat Chung van plan was asiel in de Verenigde Staten aan te vragen, wat door lokale autoriteiten is verijdeld. En dat de vier die dat later op de dag hebben geprobeerd tot een groep om hem heen behoort. Volgens de SCMP loopt tegen tenminste een van de vier een strafzaak.

Maar nu de hamvraag: waarom zijn zij door het consulaat weer op straat gezet?

De Amerikaanse regering is de laatste tijd nogal vocaal geweest over de mensenrechtensituatie in Hong Kong in het algemeen en over de nieuwe veiligheidswet in het bijzonder. Hong Kong is voor het eerst opgenomen op een lijst van het Refugee Admissions Program. Dat betekent dat vluchtelingen uit die landen een grote kans hebben om asiel in de VS te krijgen.

Het zou dus heel goed kunnen dat de vier in de veronderstelling waren dat zij in het consulaat met open armen zouden worden ontvangen. Maar het officiële beleid van de VS is dat asiel alleen kan worden aangevraagd door personen die zich op Amerikaans grondgebied bevinden. Dat staat ook zo op de website van het consulaat in Hong Kong.

Dat klinkt nogal formalistisch, maar er zit wel een praktische reden achter. Als asielzoekers zich bij een ambassade of consulaat kunnen melden, kan het daar weleens heel druk worden. Dat hebben regeringen liever niet. Al was het maar dat asielzoekers vervolgens niet zomaar zonder vrijgeleide van het gastland naar de VS kunnen worden gebracht.

De keerzijde is natuurlijk dat vluchtelingen niet altijd naar het buitenland kunnen om asiel aan te vragen. Zo moeten verdachten in Hong Kong in afwachting van hun proces hun paspoort inleveren. Op die manier is asielbeleid een wassen neus voor de mensen die het het meest nodig hebben.

Regeringen kunnen daarom een uitzondering op hun eigen hoofdregel maken. Bijvoorbeeld op humanitaire gronden; als een asielzoeker dreigt te worden vermoord. Of gemarteld. Of zonder deugdelijk proces te worden veroordeeld.

Maar dat is nu niet gebeurd?

De diplomatieke staf heeft -al dan niet na overleg met Washington- een afweging gemaakt. Als het de vier onderdak had geboden, dan was er een enorme diplomatieke rel geboren. China zou de VS ervan beschuldigen onderdak te bieden aan gezochte misdadigers. Lokale autoriteiten zouden een cordon om het consulaat leggen om te voorkomen dat de vier naar buiten worden gesmokkeld. Dat zou het functioneren van het consulaat heel moeilijk maken.

In theorie zou de centrale regering in Beijing zelfs kunnen besluiten het consulaat te sluiten. Dat is een paardenmiddel, maar wel een dat de VS onlangs nog heeft toegepast: in juli moest het Chinese consulaat in Houston sluiten (China sloot vervolgens als tegenmaatregel het Amerikaanse consulaat in Chengdu). Als dat zou gebeuren, zouden de vier asielzoekers vervolgens ook op straat staan.

De Amerikanen hebben ervoor gekozen de zaak klein te houden, door zich op formele regels te beroepen. Dat is wel een beetje een afgang, na alle grote woorden over ruimhartig asiel. De Chinezen vinden dat prima. Die weten dat de VS hun toon voortaan zullen moeten matigen als het over de rechten van activisten in Hong Kong gaat. Beide partijen houden zich daarom nu stil. Als die journalist er niet was geweest, zou niemand er wat van weten.

Stomme vraag misschien, maar hoe is het met de vier jongeren die asiel wilden aanvragen?

Daar is niets over bekend.