China en VS - hoe nu verder?

Voor een goed begrip is het verstandig drie zaken vooraf scherp op het netvlies te hebben. Ten eerste: Donald Trump is nog niet weg. Los van een lange rechtsgang over de verkiezingen zelf die ons mogelijk te wachten staat; de huidige president is tot 20 januari 12.00 uur Amerikaanse tijd gewoon in functie.

De huidige regering kan zijn confrontionele politiek ten aanzien van China dus nog zeker twee maanden volhouden. Sterker nog, ze zouden er zelfs nog een schepje bovenop kunnen gooien om de relatie verder onder druk te zetten of met als doel die langdurig te beschadigen. Dat vraagt terughoudendheid aan Chinese zijde; waar reageren we wel en waar reageren we niet op?

 

Tientallen bordjes draaiende houden

Ten tweede: China is niet het enige dossier op Bidens bordje. De nieuwe president en zijn overgangsteam gaan aan de slag om allerlei benoemingen voor te bereiden, de overdracht met de Trump-administratie te regelen en niet te vergeten een aanpak van de Corona-crisis in de steigers te zetten.

Dat betekent niet dat er helemaal niets hoeft te gebeuren. Team-Biden zal contact zoeken met bijvoorbeeld de Chinese ambassadeur in Washington. En op enig moment zal Xi Jinping naar Biden bellen om hem met zijn winst te feliciteren. De enige reden dat dit nog niet is gebeurd, is omdat Biden de verkiezingen formeel nog niet heeft gewonnen. Hij is weliswaar door de nieuwsorganisaties tot winnaar uitgeroepen, maar zolang de verliezende kandidaat de strijd niet opgeeft staat de uitslag nog even niet vast. De Chinezen hebben geen zin om zich met dit wespennest te bemoeien en wachten even af, desnoods tot 6 januari 2021 als het Congres de uitslag bekrachtigt.

 

Geen andere uitgangspunten, wel andere aanpak

Ten derde: een enorme koerswijziging in de Chinapolitiek is van Biden en zijn te vormen regering niet te verwachten. Over bijna niets zijn de Republikeinen en Democraten het eens, behalve dat China de grootste buitenlandse bedreiging vormt voor de Verenigde Staten. Je zag al tijdens de campagne dat beide partijen tegen elkaar opboden in stoerdoenerij tegen China. Dat sentiment is niet plotsklaps voorbij.

Wel is van Biden een andere aanpak te verwachten. De verwachting is dat hij minder de confrontatie zal zoeken dan Trump en wil bezien of op sommige punten samenwerking met China mogelijk is (bv klimaatakkoord, Corona-bestrijding). Voor de rest blijven de twee landen elkaars concurrenten met vaak tegengestelde belangen. 

 

Een oude vriend met een plan

De Chinezen verwachten niets anders. Ze realiseren zich dat zowel een Biden- als Trump-presidentschap voor- en nadelen voor hun land zou hebben gehad. Trump zou meer de confrontatie zoeken, maar zou het aanzien van de VS in de wereld (en daarmee van het concept democratie) verder schaden. Biden zal meer de samenwerking met Amerikaanse bondgenoten zoeken en de VS een rol laten spelen in internationale organisaties in plaats van zich uit de wereldorde terug te trekken.

Maar één ding hebben Chinese leiders een enorme hekel aan en dat is onzekerheid. Met Biden krijgen ze een leider in het Witte Huis met een plan, in plaats van een president die maar wat deed en soms vergat waar hij op afstormde. Een Amerikaanse leider bovendien die de Chinese leider goed kent. Niet voor niets spreken staatsmedia voortdurend over Biden als lao pengyou, een oude vriend van het Chinese volk.

 

Geen 'kill switch', wel herstart

Hoewel er dus geen grote koerswijzigingen te verwachten zijn, zullen beide partijen een gebaar van goede wil maken om de gesprekken op gang te krijgen. Biden kan tot 20 januari niet zoveel; formeel zeker niet. Maar de Chinese overheid zou alvast een start kunnen maken.

Bijvoorbeeld door de afspraken uit het handelsakkoord (fase 1) na te komen. Er is tot nu toe niet zoveel van terecht gekomen; tot en met september is ongeveer de helft door China in de VS gekocht van wat is afgesproken. Het was ook een beetje pesterij tegen Trump, want de afspraken zouden vooral zijn achterban dienen. Nu de verkiezingen achter de rug zijn speelt dit geen rol meer. Dit gebaar kost China niets extra's en het laat zien dat het een betrouwbare partner is: afspraak is afspraak.

De Chinese overheid zou er ook voor kunnen zorgen dat alle werkvergunningen voor buitenlandse journalisten snel worden afgegeven. Er is het afgelopen jaar veel tussen Amerika en China gekibbeld over de rug van de journalistiek. Niet dat China zich heel druk maakt over een vrije pers, maar het zou goodwill kweken in de VS, het kost niets en het opent de weg voor beide landen om in een later stadium wederzijdse beperkingen voor de media die in de afgelopen maanden zijn ingevoerd weer terug te draaien.

 

De ene dienst is de andere waard

Wat zou Biden kunnen doen nadat hij als president is geïnstalleerd? De Trump-regering heeft de afgelopen jaren veel kleine en grote stappen genomen om China te dwarsbomen. Een aantal kleine pesterijtjes kan hij teniet doen, zonder direct als slappeling over te komen. Biden zou allerlei reisbeperkingen voor Chinezen (bv studenten en wetenschappers) kunnen verlichten. Hij zou China kunnen aanbieden het consulaat in Houston te heropenen (waarna het Amerikaanse consulaat in Chengdu weer open kan).

Wat in Beijing zeer gewaardeerd zou worden is als Biden het uitleveringsverzoek van Meng Wanzhou zou intrekken. De Huawei-topvrouw zit al twee jaar vast in Canada en het heeft er alle schijn van dat het aanhoudingsverzoek politiek gemotiveerd was. Het zou bovendien Beijing kunnen bewegen de twee Michaels (Kovrig en Spavor) vrij te laten.

Andere dossiers zijn ingewikkelder of zo belangrijk dat ze alleen in rechtstreekse onderhandelingen als wisselgeld worden ingezet. Bovendien zijn er dossiers waar beide partijen nooit uit gaan komen. Met enkele welgekozen gebaren kan echter de relatie die in de afgelopen vier jaar tot onder het nulpunt was afgekoeld een verse start maken. Want een ding is duidelijk: deze twee machtige landen moeten wel met elkaar blijven praten, in het belang van de vrede en de wereldeconomie.

maandag 9 november 2020