Q&A: Frans-Paul van der Putten over de actuele lessen van China's geschiedenis

Er is al veel gepubliceerd over China's moderne geschiedenis. Waarom moest er toch nog een boek komen over de periode 1840 tot nu?

"Inderdaad is er veel geschreven over de periode sinds 1840. En er wordt momenteel veel gepubliceerd over de actuele geopolitieke verhoudingen van China met de rest van de wereld. Ik was zelf op zoek naar een boek dat die twee elementen combineert. Zoiets was er nog niet, althans niet zoals ik het voor ogen had. Toen heb ik het zelf maar geschreven."

 

De periode die jij in het boek De Confrontatie noemt realiseren westerse landen zich de (potentiële) gevolgen van China's opkomst en proberen zij China steeds nadrukkelijker te bewegen hun spelregels op te dringen. Moeten we ons er langzamerhand niet bij neerleggen dat ons dat niet gaat lukken?

"Dat denk ik wel. In theorie zijn wij, westerse landen, er wel toe in staat om China te laten bewegen als wij eensgezind zouden zijn en samenwerking zouden zoeken met niet-westerse landen. Maar dat zie ik niet gebeuren.

Mijn boek beschrijft ook dat als andere landen hun wil proberen af te dwingen, China de hakken in het zand zet. Dat wil niet zeggen dat China niet beïnvloedbaar is. Alleen niet op deze manier. China heeft in het verleden bewezen dat het responsief kan zijn, zolang het maar ook in China’s eigenbelang is. Bovendien is China bereid om op korte termijn compromissen te sluiten, als die bijdragen aan zijn lange-termijndoelstellingen. Maar als we het proberen af te dwingen schiet China in het verzet. Die methode is contraproductief."

 

Er wordt wel gesproken over een Koude Oorlog 2.0 tussen Amerika en China, waarbij de VS ons vraagt partij te kiezen. Als je nou één ding zou moeten noemen dat de EU per se moet doen en één wat wij per se niet moeten doen, welke zouden dat zijn?

"Het is begrijpelijk dat men het over opschuiven richting een Koude Oorlog heeft. Maar de originele Koude Oorlog ging veel verder. Aan de andere kant staat er nu meer op het spel, doordat onze economieën zo verknoopt zijn. De eerste signalen van de nieuwe regering Biden zijn dat hij China flink wil aanpakken, maar op een andere manier dan Trump. Namelijk samen met gelijkgestemde, democratische landen.

De gedachte dat landen samen willen werken vind ik op zichzelf logisch. Net zoals het logisch is dat de EU daarvoor openstaat. Maar als dat ideologisch wordt ingekleed als een strijd tussen democratische en autoritair geleide landen, dat moeten we niet doen. Pompeo had het zelfs over de strijd tussen vrijheid en tirannie. Dan wordt ideologie een argument om de ander te isoleren.

Ook in de recente Nederlandse beleidsnotitie over een Indo-Pacifische strategie staat een verwijzing naar gelijkgezinde landen in Azië. Ik denk niet dat we de kant moeten opgaan van een blok om China uit te sluiten. Om de simpele reden dat China daarvoor te groot is."

 

"Nixon zei voordat hij president werd: we moeten de Koude-Oorlogblokkade tegen China opheffen. Daarvoor is China te groot. De huidige aanpak van Aziatische landen in de regio, zoals de Asean-leden, past bij die gedachte. Die willen geen exclusief maar een inclusief beleid. China betrekken bij wat er in de wereld gebeurt lijkt me beter dan ze proberen buiten te sluiten.

Maar goed, Biden schrijft ook over samenwerken met regeringen die in lijn zijn met deAmerikaanse belangen . Dat klinkt al een stuk minder ideologisch. En in het Nederlandse document wordt ook Vietnam genoemd; niet bepaald een democratie. Een inclusief en pragmatisch beleid als van de Asean-landen vind ik effectiever en geloofwaardiger."

 

En wat moeten we als EU per se wel doen?

"We moeten ons welbewust zijn van de gevolgen van China's opkomst en ons waar nodig sterk maken tegenover China. Het boek vertelt wat China overkomen is en wat wij ervan kunnen leren is dat als we niet oppassen ons precies hetzelfde kan overkomen. Het duurde te lang voordat Chinese leiders doorhadden wat er in de wereld aan de hand was en dat dat gevolgen had voor China.

De EU heeft een sterk verhaal, maar dat erkent onvoldoende onze zwakheden. Europa beseft te traag dat er een langetermijnmachtsverschuiving aan de gang is. De geopolitieke macht van Europa is al heel lang aan het wegvloeien en dat proces gaat maar door. Niet alleen China, de hele wereld om ons heen is sterker geworden. 

Bovendien is de EU een veiligheidscliënt van de VS geworden. Wij zijn geen autonome speler in de wereld en dat is nu wel nodig om onze belangen en waarden te beschermen."

 

De hamvraag is hoever de Chinese ambities eigenlijk reiken. Sommigen nemen voetstoots aan dat China wereldheerschappij nastreeft. Weten ze het in Zhongnanhai zelf eigenlijk wel?

"Ik heb de indruk dat het een combinatie is van weten welke richting je op wilt op de lange termijn in combinatie met steeds kleine stapjes doen op de korte termijn. Ik heb niet de indruk dat er een uitgewerkt stappenplan is.

Ik geloof niet dat China geïnteresseerd is in wereldheerschappij zelf, maar het kan wel de uitkomst zijn van het beleid dat ze nu voeren. Wat de VS na 1945 hebben gedaan is een aantrekkelijk model voor China. Ze gaan niet de wereld koloniseren en ze worden niet de politieagent van de wereld. Mijn indruk is dat ze een VN willen die de wereld ordent, maar die zo is ingericht dat de macht wordt verdeeld, terwijl China zelf aan de belangrijke touwtjes kan trekken."

 

De grote heropleving van de Chinese natie wordt door Xi gebruikt om het land achter de partij te verenigen. De eeuwdoelstellingen van de partij zijn al bijna gerealiseerd. Stel dat het land ook zijn doelstellingen realiseert die het voor 2049 heeft gesteld, wat blijft er dan nog te bereiken over?

"De communistische partij werkt vanaf haar geboorte aan een toekomstideaal. Ik denk dat de partij daarmee nog een heel eind vooruit kan. Het feit dat het doel nog niet is bereikt geeft brandstof voor het systeem om door te gaan. Het grote doel dat Xi in 2012 formuleerde is nog ver weg. Het is bovendien niet scherp gedefinieerd welke critera daarbij horen. Dat biedt ruimte om maar door te werken aan het concept heropleving van de Chinese natie.

Natuurlijk is welvaartsopbouw en ontwikkeling belangrijk. Maar ook geopolitieke dreiging is brandstof voor het systeem. Zolang die Amerikanen er nog zijn als grote wereldmacht, is er een belangrijke reden om te blijven werken aan dat einddoel. Die twee grootmachten houden elkaar in de houdgreep. Het gekke is dat leiding van de CPC er belang bij heeft dat de relatie met de VS gespannen is. Ondertussen werkt de tijd in China’s voordeel. Waarom zou je nu dingen weggeven, als je weet dat je later minder hoeft weg te geven."

 

Meer weten over het boek De wederopstanding van China of direct bestellen? Klik dan hier.

 

Frank-Paul van de Putten discussieert maandag 30 november over zijn nieuwe boek op een onlineforum met Luuk van Middelaar.

 

Nu je hier toch bent: op dit blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. 

donderdag 19 november 2020