Vijf vragen over het EU-China investeringsverdrag

Wat komt er in dat verdrag te staan?

Europese bedrijven klagen al heel lang over het gebrek aan een gelijk speelveld in China. De Chinese overheid schermt zijn markt in veel opzichten af en bevoordeelt daarmee het eigen bedrijfsleven. De EU-China Comprehensive Agreement of Investment, kortweg CAI, moet daar verbetering in brengen.

We weten nog niet precies wat er allemaal wel en niet in het verdrag komt te staan. Maar duidelijk is wel dat China zijn markt verder opent voor Europese investeerders en bedrijven. Concreet gaat het dan om meer markttoegang voor onder meer elektrische voertuigen, telecom, gezondheidszorg, financiële diensten, vastgoed en scheepvaart. Ook vervalt voor Europese bedrijven de eis om een joint venture op te richten met een lokaal bedrijf om zich in China te kunnen vestigen. En tenslotte moet de Chinese overheid meer openheid geven over staatssteun en subsidies aan het eigen bedrijfsleven.

 

En wat levert het verdrag China op?

Goede vraag. Allereerst zorgt een akkoord ervoor dat buitenlands kapitaal, handel en kennis naar China blijft stromen. De Europese Unie is nu al China's belangrijkste handelspartner en grootste investeerder.

Europa mag zich dan altijd druk hebben gemaakt over Chinees protectionisme, andersom viel er over markttoetreding van Chinese bedrijven op de Europese markt lang weinig te klagen. De laatste jaren echter begint dat langzaamaan te veranderen. Europese landen zetten vaker vraagtekens bij Chinese investeringen; soms vanwege veiligheidsoverwegingen, soms vanwege staatssubsidies en soms omdat ze bang zijn dat China met kennis aan de haal gaat en zo op lange termijn de Europese concurrentiekracht uitholt.

China wil dat het zoveel mogelijk bij het oude blijft, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat de EU helemaal afziet van de mogelijkheid een buitenlandse (lees: Chinese) overname of deelname in strategische sectoren te voorkomen. Hooguit dat de EU toezeggingen doet dat de begrippen nationale veiligheid of strategische sectoren niet onnodig worden opgerekt, zoals in de VS.

 

Dus het verdrag kan snel worden getekend?

Eh, nee. Hoewel het Chinese ministerie van buitenlandse zaken op donderdag tijdens de dagelijkse persbriefing nog liet weten dat niets een snelle ondertekening in de weg staat, sonderen Europese diplomaten dat er drie beren op de weg zijn.

1) De eerste is de Chinese eis dat het mag investeren in nieuw te bouwen kerncentrales in Europa. Volgens de diplomaten betreft het een nieuwe eis, die op het laatste moment door de Chinezen is ingebracht. Waarschijnlijker lijkt het dat er op hoofdlijnen overeenstemming was over de mogelijkheid van Chinese investeringen in de Europese energiesector, maar dat bij de invulling opeens het woord kerncentrales is gevallen. China bouwt in eigen land tientallen moderne kerncentrales en beschouwt ze als een potentieel exportproduct. Vanwege de klimaat-doelstellingen is kernenergie terug op de agenda van sommige EU-landen, maar Europese energiebedrijven en investeerders zijn terughoudend vanwege de hoge kosten en risico's. Chinese bedrijven zouden de discussie over uitstootloze kerncentrales vlot kunnen trekken.

2) Daarnaast is er binnen de EU twijfel of het verdrag ver genoeg gaat. Er worden door China een aantal belangrijke concessies gedaan, maar van een gelijk speelveld voor Chinese en Europese ondernemingen zal na ondertekening en ratificering van het verdrag nog altijd geen sprake zijn. De laatste weken is bovendien de kwestie van mogelijke dwangarbeid van Oeigoeren in Xinjiang een rol gaan spelen. Het Europees Parlement en een aantal lidstaten, Frankrijk voorop, wil dat China instemt met een verbod op dwangarbeid. De Chinese regering houdt er sowieso niet van om arbeidsomstandigheden in verdragen te regelen, maar zij zal zeker niet instemmen met een directe koppeling aan mensenrechten, die zij als een strikt binnenlandse aangelegenheid beschouwt. Bovendien ontkent de Chinese overheid dat Oeigoeren gedwongen aan het werk worden gezet.

3) En tenslotte is er de aanstaande Amerikaanse regering, die alvast bij de EU ijvert om ondertekening uit te stellen. De gekozen president Joe Biden heeft aangegeven samen met traditionele bondgenoten een blok te willen vormen tegenover China. Dat valt bij sommige Europese politici in goede aarde. Waarom die haast, zeggen ze, misschien kunnen we samen met de Amerikanen China tot veel meer concessies dwingen.

 

Hebben ze daar niet gewoon een punt?

Over het CAI wordt al zeven jaar onderhandeld. Het woord haast is niet het eerste waar je aan denkt als het over dit verdrag gaat. Een keerpunt is geweest toen de EU vorig jaar China kwalificeerde als strategische rivaal. Het zorgde ervoor dat de regering in Beijing er rekening mee ging houden dat er een einde kwam aan de periode dat zij én onbekommerd kon investeren in Europa én de eigen markt kon afschermen.

Deze zomer liet de EC weten dat het eindelijk boter bij de vis wilde. Het was nu of nooit, werd er gezegd. Waarbij de Chinezen expliciet kregen te horen dat dit de laatste mogelijkheid was om tot overeenstemming te komen voordat er een nieuwe situatie zou ontstaan met Biden in het Witte Huis.

Die powerplay heeft gewerkt. De onderhandelingen tussen de EU- en Chinese delegaties kwamen in een stroomversnelling en China heeft concessies gedaan om eindelijk tot een goed resultaat te komen.

 

Tekenen bij het kruisje, dan maar?

Uiteindelijk zou iedereen zichzelf de vraag moeten stellen: is dit de best mogelijke deal op dit moment? De realiteit is dat we China niet op commando door onze hoepel kunnen laten springen. Het land laat zich niet door het buitenland dwingen beleidskeuzes te maken die het niet in het eigen belang acht. Iedereen die hoopt op een verdrag dat al onze bezwaren over China wegneemt kan dat beter uit zijn hoofd zetten. Dat komt er nooit.

Je kunt betogen dat de EU samen met de VS beter een vuist kan maken. Met evenveel kracht van argumenten kun je zeggen dat dit verdrag juist mogelijk is gemaakt doordat de EU op eigen voorwaarden heeft onderhandeld en de geopolitieke spanning met de VS heeft benut om China tot concessies te bewegen. Het is zeker niet gezegd dat de EU en VS samen veel verder komen, juist omdat er dan andere belangen gaan meespelen dan alleen toetreding op elkaars markt.

Maar het belangrijkste argument is dit: CAI is niet het eindpunt. Het is een tussenstap, die het mogelijk moet maken om op termijn tot een vrijhandelsverdrag te komen. Als de EU slim onderhandelt en de handen vrijhoudt kunnen we dan misschien weer een paar piketpaaltjes verzetten.

 

Nu je hier toch bent: op dit blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. 

donderdag 24 december 2020