IJzige top China-VS: koude oorlog of begin van dooi?

Dat we in Alaska naar een zorgvuldig geregisseerd toneelstuk zouden gaan kijken, dat wisten we tevoren wel. Maar dat het in de vorm van een aflevering van de Jerry Springer Show zou worden opgevoerd, kwam toch als een verrassing. Direct nadat de Chinese delegatie in het Captain Cook Hotel in Anchorage was gearriveerd, was het spel op de wagen.

Op het persmoment aan het begin van de tweedaagse Chinees-Amerikaanse top, vorige week donderdag en vrijdag, nam de kersverse Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Blinken als eerste het woord. Hij uitte zijn zorgen over Chinese cyberaanvallen, de behandeling van Oeigoeren in Xinjiang en de uitholling van de democratie in Hong Kong. Daarmee, zei Blinken, vormt China een bedreiging voor de wereldorde en mensenrechten.

Wat je zegt ben je zelf

Dat liet de Chinese hoogste diplomaat en delegatieleider, Yang Jiechi, niet op zich zitten. Wie waren de VS nu helemaal om China publiekelijk de les te lezen? De Amerikanen zijn zelf kampioen cyberaanvallen, zei Yang, waarna hij uitgebreid inging op discriminatie en geweld jegens zwarten in de VS en de Black Lives Matter-beweging.

Toen de nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan zich er tegenaan bemoeide, begonnen nerveuze officials de media naar buiten te leiden. Maar ze werden teruggeroepen door de delegaties die nog niet klaar waren. "Is dit de manier waarop jullie een dialoog willen voeren?", zei Yang. "We hebben jullie te hoog ingeschat. De Verenigde Staten zijn helemaal niet in een positie om zo tegen China te spreken."

Beeldvorming

Het was, kortom, een spektakel dat de wereld duidelijk moest maken dat niemand op voorhand bereid was een duimbreed toe te geven. Dat begon al toen de top vorige maand werd aangekondigd. "Op uitnodiging van de Verenigde Staten", zei China nadrukkelijk. Dat was wel zo, want de Amerikanen wilden per se dat de Chinese delegatie naar hun toe zou komen. Maar nu klonk het opeens toch alsof zij de vragende partij waren.

Blinken was pal vóór de bijeenkomst nog in Japan en Zuid-Korea op bezoek gegaan, om duidelijk te maken dat de huidige regering wel met zijn bondgenoten overlegt. Ook de keus voor het ijskoude Anchorage was veelbetekenend. Ongeveer halverwege Beijing en Washington, zeiden de gastheren. Dat is wel zo, maar wat ook meespeelde dat men de Chinezen liever niet in de hoofdstad of een zonnig resort ontving. De ontmoeting moest soberheid uitstralen en vooral weinig plezier. Het ijskoude Anchorage, waar het in deze tijd van het jaar de hele dag onder nul blijft en iedereen in dikke jassen over straat gaat, was daarvoor de perfecte lokatie. De Chinezen haakten slim in: zij hadden het continu over elkaar halverwege ontmoeten. Maar dan figuurlijk.

Instant noedels

Zelfs in het eten kwam het terug. Volgens de organisatoren hadden de Chinezen aangedrongen om vanwege Corona-maatregelen af te zien van  gezamenlijke maaltijden. Maar de Chinese delegatie deelde een clipje van een paar seconden waarin minister van buitenlandse zaken Wang Yi aan Yang vraagt of hij al heeft geluncht. "Jawel", antwoordt Yang, "Instant noedels."

De video ging onmiddellijk viraal in China en werd gedeeld als bewijs dat de Amerikanen zich slechte gastheren toonden en hun gasten respectloos behandelden. Veel van wat we te zien kregen, was dus bedoeld voor binnenlandse politieke doeleinden en onderdeel van een diplomatiek schaakspel.

On speaking terms

Betekent dit ook dat de bijeenkomst mislukt is? Dat ook weer niet. Niemand had verwacht dat de twee delegaties elkaar in de armen zouden vallen. Tevoren was al duidelijk dat er geen gezamenlijke slotverklaring zou komen. En er zijn ook grote meningsverschillen die niet plotsklaps zullen worden opgelost.

Maar toch, beide partijen praten weer. Het kan ook niet anders. Er zijn namelijk problemen die moeten worden opgelost. De kosten en risico's van twee grootmachten die niet met elkaar communiceren zijn eenvoudigweg te groot. En dus werd er toen de camera's weg waren gewoon gesproken. Over Noord-Korea, Afghanistan, Iran en klimaatverandering, aldus Blinken. En consulaten en journalisten, aldus Yang. Deze week spreekt de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry met zijn Chinese ambtsgenoot Xia Zhenhua.

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!