Volkstelling maakt harde keuzes China duidelijk

China kent niet zo'n goede bevolkingsadministratie als Nederland. Daarom vindt nog steeds eens in de tien jaar een volkstelling plaats. De laatste keer dat dit gebeurde was eind vorig jaar. Zeven miljoen tellers gingen in november en december alle woningen in China af. Stad na stad, dorp na dorp. De termijn waarbinnen deze monsterklus moet gebeuren was klein, om te voorkomen dat teveel mensen zich in de tussentijd weer verplaatsten en zo niet of juist dubbel werden geteld.

 

In hun smartphone voerden de tellers de antwoorden in op 19 vragen over gezinssamenstelling, inkomen, opleiding, gezondheid etc. Een op de tien huishoudens kregen daarnaast 48 vragen voorgelegd over hun persoonlijke omstandigheden zoals hun woonkosten of autobezit.

 

Bevolkingskrimp

Normaal gesproken worden de uitkomsten begin april bekendgemaakt door het nationaal statistiekbureau. Dat is dit jaar nog niet gebeurd. Dat voedt speculaties over de reden van deze vertraging. Volgens de Financial Times is dat omdat uit de volkstelling is gebleken dat China's bevolking -nu nog met 1,4 miljard de omvangrijkste ter wereld- voor het eerst in zestig jaar krimpt; iets waar pas in het volgend decennium rekening mee werd gehouden.

 

Dat ligt gevoelig in China, omdat bevolkingskrimp een aantal belangrijke consequenties en beleidskeuzes met zich meebrengt. Verschillende ministeries zouden zich nu beraden over hoe het nieuws naar buiten wordt gebracht en op welke maatregelen de burgers moeten worden voorbereid. Het kan immers niet zo zijn dat de staat en de partij slecht nieuws naar buiten brengen zonder dat ze direct een oplossing aanreiken.

 

Gezinspolitiek

Allereerst zijn er demografische consequenties. Het aantal geboortes is al jarenlang laag. De overheid heeft hierop geanticipeerd door in 2015 de eenkindpolitiek te verruimen naar een tweekindpolitiek. Dit heeft echter nauwelijks effect gehad. Veel Chinese ouders zijn zelf als enig kind opgevoed en beschouwen een klein gezin als ideaal. Bovendien is kinderen opvoeden duur. Zelfs als ze het al zouden willen, is het voor veel ouderparen financieel niet haalbaar.

 

Verwacht wordt dat de Chinese overheid de gezinspolitiek helemaal los zal laten. Maar dat zal op zichzelf een marginaal effect hebben. Het ligt dan ook in de verwachting dat het kabinet met financiële prikkels zal komen, denk aan goedkope/gratis kinderopvang, onderwijs en mogelijk zelfs kinderbijslag. Dat klinkt allemaal heel vanzelfsprekend, maar in een land waar je zes jaar geleden nog werd beboet als je een tweede kind kreeg, is het een omwenteling.

 

Arbeidsmarkt

Langzamerhand begint dit gevolgen te hebben voor de arbeidsmarkt. Er zijn steeds minder handjes om de Fabriek van de Wereld draaiende te houden. China's economische sprong voorwaarts in de afgelopen vier decennia steunt op het enorme arbeidspotentieel van het land. Die bron van groei raakt opgedroogd.

 

Dit betekent dat er nog meer zal worden geïnvesteerd in automatisering, mechanisering en robotisering om de arbeidsproductiviteit op te schroeven. Ook zal meer de nadruk komen te liggen op hoogwaardige industrie die producten maakt met meer toegevoegd waarde. Laagwaardige industrie kan eventueel worden ge-offshored naar nog-lagere-lonenlanden. Dit zijn allemaal trends die al aan de gang zijn, maar versneld zullen worden uitgevoerd.

 

Pensioenleeftijd

Waar de geboortecijfers dalen, stijgt tegelijkertijd de levensverwachting. Dankzij betere voeding en gezondheidszorg wordt de gemiddelde Chinees steeds ouder, gemiddeld 77,1 jaar. In 1979 was dat nog 66 jaar. Dat is op zichzelf een mooi gegeven, maar het betekent wel dat China snel vergrijst. Stijgende zorg- en pensioenlasten moeten door een relatief kleinere groep werkenden worden opgehoest.

 

Een instrument om hier iets aan te doen is het verhogen van de pensioenleeftijd. Die is voor vrouwelijke arbeiders momenteel 50 jaar, vrouwelijke ambtenaren 55 jaar en voor mannen 60 jaar. Er wordt al geruime tijd gefilosofeerd over verhoging van de pensioenleeftijd voor alle vrouwen naar 60 en voor mannen naar 65 jaar. Maar de Chinese overheid durfde het tot nu toe niet aan; de maatregel is zeer onpopulair in het land.

 

Het I-woord

Mogelijk zal de Chinese overheid zelfs besluiten om een immigratiepolitiek te introduceren. De Chinese centrale bank leek er eerder deze maand al op te hinten. Zelfs als laagwaardige arbeid over de grens verdwijnt en China de arbeidsproductiviteit weet te verhogen, dan nog zijn er mensen nodig aan het ziekenhuisbed, op de steiger, in de schoonmaak en in de keuken van het verzorgingstehuis. Zeg maar de banen die migrantarbeiders uit rurale gebieden nu vaak in de grote stad doen.

 

Dat zou een ware revolutie betekenen. China is juist lang een emigratieland geweest. Je ziet nu al dat veel Chinezen terugkeren, omdat de kansen op de arbeidsmarkt in eigen land beter zijn dan in de landen waar ze momenteel studeren of werken. Maar arbeiders uit de Filipijnen, Vietnam of Indonesië halen? Gezien de welvaartsverschillen in de regio zullen er best veel mensen in de regio zijn die een paar jaar in China willen werken. Maar dan moet de Chinese overheid daar wel de randvoorwaarden voor scheppen om te voorkomen dat het tweederangsburgers worden. Dus redelijke arbeidsvoorwaarden, huisvesting en niet te vergeten bestrijden van racisme en discriminatie.

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 28 april 2021